Vrouwen in het boeddhisme, is er discriminatie?

 

Discriminatie van vrouwen is een aspect van de meeste culturen, en ook het traditionele boeddhisme lijkt er door allerlei oorzaken niet vrij van te zijn. Er zijn ook misvattingen over bijvoorbeeld de wijding van nonnen, waardoor in de volksmond sommige vrouwen non genoemd worden, terwijl ze dit niet zijn. Er wordt wel degelijk aan vrouwenemancipatie gewerkt, maar het is een langzaam proces om oude gewoontes te doorbreken.

Kunnen de bevrijding en de verlichting door zowel mannen als vrouwen worden bereikt?

In de Theravada- en algemene Mahayana-traditie gelooft men dat - hoewel men de bevrijding van een Arhat kan bereiken met een vrouwelijk lichaam - men in de laatste wedergeboorte een mannelijk lichaam nodig heeft om de totale verlichting van een Boeddha te bereiken.

Volgens de Vadjrayana-traditie kunnen zowel mannen als vrouwen de verlichting bereiken. Zijne heiligheid de Dalai Lama heeft dit herhaaldelijk benadrukt.

Waarom zijn er relatief minder nonnen dan monniken en waarom lijken zij met minder respect behandeld te worden dan de mannen?

In de meeste culturen zijn de activiteiten van vrouwen beperkter dan die van de mannen, en is hun sociale positie lager. Zo was en is het ook in India, en waarschijnlijk daarom bepaalde Boeddha dat de vrouwen bijvoorbeeld achter de mannen moesten zitten en hen moeten bedienen. Dit heeft betrekking op sociale gewoontes, niet op de intelligentie of bekwaamheden van vrouwen. 

Over de eeuwen zijn in enkele tradities het wijden van zowel monniken als nonnen volledig verloren gegaan; zoals in de Japanse Zen tradities. In het traditionele Japanse boeddhisme vind je dus geen monniken of nonnen, al worden ze vaak zo aangeduid. In de Theravada traditie bestaan er geen gewijde nonnen of novices meer (hooguit leken die extra geloften hebben genomen zoals het celibaat; zij dragen vaak witte of roze jurken). In de Tibetaanse traditie bestaan er wel nonnen (novices), maar geen volledig gewijde nonnen meer.

In onze patriarchale culturen zijn er overal dergelijke problemen te vinden. In veel nonnenkloosters blijft het niveau van de studie ver achter bij de monniken, niet door gebrek aan intelligentie van de nonnen, maar door een gebrek aan goede leraren en sponsors. Zijne heiligheid de 14de Dalai Lama onderneemt echter actieve stappen om dit soort problemen tegemoet te komen door bijvoorbeeld te proberen de volledige non-wijding weer in te voeren in de Tibetaanse traditie en de opleiding te verbeteren. Kort geleden is de eerste vrouwelijke - zelfs westerse - Geshe erkend, en er zijn enkele geshe opleidingen voor nonnen in India gestart. 

Interessant genoeg zijn er in het westen zeker niet minder vrouwelijke beoefenaars te vinden dan mannelijke; waarschijnlijk zijn er meer vrouwen dan mannen te vinden in westerse landen. Mogelijk zijn westerse mannelijke boeddhistische leraren nog wel in de meerderheid, maar dit zou snel voorbij kunnen zijn. 

Mogen vrouwen offeren en bidden tijdens hun menstruatie? Mogen ze dan mediteren?

Natuurlijk. Dat een vrouw deze zaken niet zou mogen doen is puur bijgeloof.

Is het voor vrouwen moeilijker om de Dharma te beoefenen dan voor mannen?

Dat hangt volledig van de persoon zelf af. Bij veel vrouwen veroorzaakt bijvoorbeeld de menstruatiecyclus veel emotionele wisselingen. Maar ze kunnen leren hiermee om te gaan. Ook mannen kunnen tenslotte humeurig zijn. Daarnaast zijn er allerlei culturele gewoontes in veel landen waar een vrouw in een moeilijkere (lagere) positie verkeert dan een man, en in dat opzicht zullen vrouwen vaak meer moeite moeten doen om iets te bereiken - zowel in wereldlijk als in spiritueel opzicht. Er zijn ook andere uitdagingen voor vrouwen, zoals het risico om bij retraites in geïsoleerde gebieden sexueel lastig gevallen te worden.

Het lijkt erop dat een negatief zelfbeeld en gebrek aan zelfvertrouwen vaak belangrijke oorzaken zijn die een vrouw tegenhouden (uiteraard weer het gevolg van de patriarchale cultuur). Als we denken dat we iets niet goed zullen kunnen, dan proberen we het vaak niet eens meer. Dat is een trieste verspilling van onze mogelijkheden als mens. Zolang we allemaal mensen met een menselijk intellect zijn en niet alleen met de Dharma in aanraking zijn gekomen maar ook in de omstandigheid zijn om beoefeningen te doen en realisaties te bereiken, wat kan vrouwen dan tegenhouden?