De Spirituele Leraar en het Pad

Door Sangra Jampa Rinpoche
Vertaling Tibetaans-Engels: Hans van den Bogaert. 
Vertaling Engels-Nederlands: Gelongma Tenzin Ralzang

Inhoud:

• Inleiding
• Karma
• Het waardevolle mensenleven
• Altruïsme
• Boeddha potentieel
• De praktijk
• Inzet
• De spirituele leraar

Inleiding

In de korte tekst van de grote Tibetaanse meester Lama Tsong Khapa over de stadia van het pad naar de verlichting (Lam Rim) benadrukt deze in de eerste regel en zelfs al in de titel van de tekst dat de vriendelijke spirituele meester de basis is van alle goede eigenschappen. Dit betekent dat alle goede eigenschappen die we uiteindelijk door onze eigen inspanningen ontwikkelen, beginnen bij de informatie die we van onze spirituele leraar ontvangen. Dat maakt de spirituele leraar de feitelijke basis van al onze kwaliteiten.

Ik stel voor dat jullie het volgende proberen. Wanneer ik deze regels van de tekst uitleg kunnen jullie proberen er meteen over na te denken en aan de hand van je eigen ervaringen te onderzoeken of je het er mee eens bent of niet. Als je bijvoorbeeld boeddhist bent, dan is dat omdat je toevlucht hebt genomen, je hebt een boeddhistische richting aan je leven gegeven. Toevlucht nemen betekent richting geven door je heil te zoeken bij de Boeddha, de Dharma en de Sangha d.w.z. de Boeddha, diens leer en de spirituele gemeenschap. Als je niet weet wie die Boeddha precies is, wat de leer inhoudt en waaruit de spirituele gemeenschap bestaat, dan is het heel moeilijk om werkelijk toevlucht in Boeddha, Dharma en Sangha te nemen. Dus hebben we allereerst een spirituele leraar nodig die ons uitlegt wat dit allemaal betekent.

Karma

Het gehele bestaan wordt in het boeddhisme uitgelegd in termen van karma, onze activiteiten en de gevolgen daarvan, onze ervaringen. Zolang we niet weten wat voor resultaat onze activiteiten produceren, als we niet weten welke handelingen geluk brengen en welke lijden veroorzaken, dan weten we niet hoe we het beste kunnen handelen. Dus hebben we allereerst een spirituele leraar nodig die ons wijst op het verband tussen wat we doen en wat we ervaren.

Het waardevolle mensenleven

De boeddhistische leer legt veel nadruk op het enorme belang van het mensenleven. De waardevolle menselijke geboorte met vrijheden en een rijkdom aan onmetelijk potentieel biedt geweldige mogelijkheden. Het is buitengewoon belangrijk dat we dit goed begrijpen en op zijn waarde schatten, zodat we ons mensenleven goed zullen gebruiken. Om echt te begrijpen waarom het mensenleven zo ongelooflijk waardevol is hebben we iemand nodig die ons daarover vertelt. Bovendien hebben we een spirituele leraar nodig die ons bewust maakt van het feit dat we zeker zullen sterven en dat ons leven voortdurend verandert, voortdurend onbestendig is. Zelfs al zien we mensen op straat doodgaan, familieleden om ons heen overlijden, de dood om ons heen toeslaan, toch lukt het vaak niet de connectie te maken met ons eigen leven. We hebben iemand nodig die zegt dat dit op enig moment ook met ons zal gebeuren. Is het niet zo dat we in ons eigen denken steeds van mening zijn dat we in ieder geval vandaag niet zullen sterven en waarschijnlijk morgen ook niet? We blijven denken dat het voorlopig nog een hele tijd onze beurt niet is. Daarom hebben we een leraar nodig die ons echt overtuigt van het feit dat we op ieder willekeurig moment kunnen overlijden.

Het is zelfs nog moeilijker de subtiele werking van karma te kennen en te weten welke ervaring uit welke handeling voortkomt. Waarom hebben we bepaalde ervaringen in ons leven, soms pijnlijke en dan weer prettige? Wat zijn daarvan de oorzaken? We hebben een spirituele leraar nodig om ons bewust te maken van het verband tussen wat we doen aan de ene kant en wat we ervaren aan de andere kant. 
Zelfs om een beetje overtuigd te raken van het proces van reïncarnatie hebben we een spirituele leraar nodig die ons daarvan bewust maakt. Als we ons gewaar worden dat we in de toekomst nog vele levens zullen hebben en dat we nog niets weten van de kwaliteit van die levens, zullen we de wens ontwikkelen vrij te worden van de beperkte en gebrekkige kringloop van het bestaan (samsara). We hebben een spirituele leraar nodig die ons bewust maakt van het feit dat het mogelijk is ons van een gebrekkig leven te bevrijden. Om echt overtuigd te worden van het cyclische bestaan in opeenvolgende wedergeboorten en van het lijden en de problemen die we voortdurend blijven tegenkomen, moeten we overtuigd worden van de twee niveaus van de werkelijkheid. We leren dat het niveau van de werkelijkheid dat we doorgaans of dagelijks ervaren, niet de uiteindelijke werkelijkheid is en dat alles niet hoeft te zijn zoals het momenteel is. Om te leren over de twee niveaus van de werkelijkheid hebben we een spirituele leraar nodig.

Altruïsme

Als we de altruïstische motivatie beginnen te ontwikkelen het hoogste niveau van evolutie te willen bereiken voor het welzijn van alle voelende wezens, en er wordt ons geadviseerd te mediteren op alle wezens alsof ze onze eigen moeder waren, hebben we de spirituele leraar nodig die ons ervan bewust kan maken dat onze moeder van dit leven inderdaad erg vriendelijk voor ons is geweest en dat het heel normaal is die vriendelijkheid te vergoeden. We hebben een spirituele leraar nodig die ons daarvan bewust maakt. In het westen is het voor de meeste mensen nodig besef te krijgen van de enorme goedheid van de eigen moeder en vader in dit leven en waardering te ontwikkelen voor wat ze voor ons hebben gedaan. Dit is zelfs nog meer het geval als we het gaan hebben over mensen die in een vorig leven onze moeder en vader zijn geweest, omdat dit meer verduisterd is, en dus hebben we weer een spirituele leraar nodig die ons hiervan bewust maakt. 
Op basis van het erkennen dat alle wezens zeer belangrijk en inderdaad heel goed voor ons zijn geweest, doen we ons best om de altruïstische motivatie - de verlichtingsgeest - te ontwikkelen en opnieuw hebben we een spirituele leraar nodig die ons toont hoe we ons de altruïstische motivatie eigen maken.

Boeddha potentieel

In feite bezitten we allemaal het boeddha-potentieel, de boeddha-natuur, de helder licht natuur van onze eigen geestesstroom, maar gewoonlijk hebben we weinig besef van deze helder licht factor in onze eigen geest. We zijn ons er niet van bewust. Terwijl we onwetend zijn omtrent de helder licht natuur van onze eigen geest, blijven we cirkelen in gebrekkige handelingen en frustrerende situaties in gebrekkige levens, en slagen we er niet in daaruit te ontsnappen.

De Boeddha heeft dit steeds weer terugkeren van problemen ook ervaren. Ook hij werd steeds opnieuw gefrustreerd en ook hij werd steeds opnieuw geboren in gebrekkige levens. Het bijzondere van het boeddhisme is dat onze leraar, de historische Boeddha, niet altijd een goddelijk, transcendent wezen is geweest, maar een gewone mens als wij, die zich niet bewust was van de helderheid van zijn eigen geest. In de tijd toen de Boeddha een gewoon mens was, gevangen in een gewoon leven, ontmoette hij spirituele leraren en op basis van de instructies die hij van deze leraren ontving, begon hij zijn eigen geest te analyseren en verwierf daarbij de verschillende realisaties. Het enige verschil tussen ons en de Boeddha is dan ook dat wij tot nu toe óf hebben gefaald de lessen die we van onze spirituele leraren hebben ontvangen in praktijk te brengen, of we hebben nog helemaal geen contact met spirituele leraren gehad. 

Momenteel hebben we een nieuwe gelegenheid, een nieuwe kans om in de voetstappen van de Boeddha te treden, nu we begrijpen dat alle goede kwaliteiten die we op weg naar het hoogste niveau van evolutie ontwikkelen, uit de vriendelijkheid van de spirituele leraar voortkomen.

De praktijk

Het is niet voldoende alleen maar te luisteren naar hetgeen de spirituele leraar te zeggen heeft. Het feitelijke zuiveren van onze geest en het blootleggen van de helder licht natuur wordt gedaan door nadenken en analyseren en het in praktijk brengen van zijn instructies. Dit is buitengewoon belangrijk. De kern waar het in het boeddhisme allemaal om draait, is de praktijk. We moeten dan ook niet verwachten dat wanneer we een bepaalde meditatie één of twee dagen beoefenen, we plotseling in het heldere licht zullen baden, dat we opeens fantastische realisaties zullen hebben, want dat is niet reëel. Het is moeilijk om zo snel en plotseling realisaties te verwerven.

Er zijn natuurlijk uitzonderingen, mensen die in vorige levens heel veel hebben getraind. We weten dat er in de tijd van de Boeddha mensen waren die alleen al door naar de Boeddha te luisteren allerlei soorten inzichten bereikten. Dit was mogelijk omdat zij hun geest al aanzienlijk hadden gezuiverd en er was nog maar weinig nodig om tot een hoge staat van bewustzijn te komen. Deze mensen waren al een heel eind op weg en daarom was een korte les van de Boeddha voor hen voldoende om de volgende fase in hun ontwikkeling te bereiken. Dit blijft natuurlijk een mogelijkheid. Als we in vorige levens echt hard aan onszelf gewerkt hebben, kunnen we heel snel realisaties krijgen. 

Als we daarentegen merken dat we van het luisteren naar de lessen erg moe worden, we de neiging hebben in slaap te vallen, we ons vervelen en liever weg zouden gaan om iets anders te doen, dan is dat een duidelijk teken dat we nog maar weinig ervaring hebben met de praktijk van het boeddhisme. Omdat we nog niet veel ervaring hebben, zullen we dus extra hard ons best moeten doen om tot realisaties te komen. Er moet veel werk worden verzet willen we boeddha worden. Boeddha betekent: volledig zuiver en geheel tot ontwikkeling gekomen. Boeddha worden gebeurt niet doordat iemand ons een gunst verleent; het is een staat van zijn welke we enkel door eigen inspanningen kunnen verwerven.

Inzet

Als jullie hier vanavond waren gekomen in de hoop van mij een gunst te verkrijgen, als jullie verwachtten hier volkomen verlicht weer weg te gaan, dan moet ik je toch teleurstellen. Ik kan slechts instructies geven die, als je ze gedurende een langere periode opvolgt, het gewenste resultaat zullen brengen. Je kunt dit deel van je spirituele ontwikkeling ook vergelijken met je schooltijd. Er is veel inzet voor nodig om op school bepaalde vakken te leren en zo is er ook veel inzet nodig om dingen op het spirituele pad te leren. Aan de andere kant is er ook de zekerheid dat wanneer we eraan blijven werken en niet opgeven, we op een goede dag vrij van school zijn, we hebben de school geheel doorlopen, we zijn geslaagd.

De spirituele leraar

Ditzelfde geldt ook voor het spirituele pad. Zolang we er mee bezig blijven en niet opgeven, zullen we op een dag de gewenste realisaties verwerven. Zelfs op school hebben we leraren, of we dat nu leuk vinden of niet, en alles wat we op school geleerd hebben, hebben we van die leraren gekregen. Dus voor alle kwaliteiten die we op school hebben ontwikkeld, moeten we onze leraren bedanken.

Ook op het spirituele pad hebben we een leraar nodig, die ons informeert en instrueert. De spirituele leraar wordt de basis of het fundament van alle goede eigenschappen genoemd, omdat we op hem vertrouwend alle mogelijke kwaliteiten kunnen ontwikkelen. Deze spirituele leraar wordt vriendelijk genoemd omdat hij ons niet alleen helpt in dit leven het lijden te vermijden en geluk helpt te vinden, bovendien helpt hij ons in toekomstige levens lijden te vermijden en geluk te vinden. Dit is onmetelijk vriendelijk, dit is wel heel bijzonder. We kennen allemaal de betekenis van het woord vriendelijk. In het Tibetaans heeft het precies dezelfde betekenis. Als we ons in een moeilijke situatie bevinden, als we een enorm probleem hebben, als we in een situatie van diepe ellende zitten, en iemand anders komt ons te hulp, dan noemen we die persoon vriendelijk. Op dezelfde manier is de spirituele leraar die ons helpt al het lijden en alle steeds terugkerende problemen te vermijden en ons instructies geeft hoe we blijvend geluk in dit en in Volgende levens kunnen verwerven, buitengewoon vriendelijk.

Niet alleen is de spirituele leraar zeer vriendelijk, hij is ook eerbiedwaardig. Hij is een meester, omdat hij het lijden van toekomstige wedergeboorten kan stoppen. Hij kan ons helpen het lijden van helse ervaringen en dergelijke te voorkomen. Hij kan ons naar hogere wedergeboorten leiden en ons helpen in die hogere wedergeboorten een niveau van bestaan te verwerven, waarin we compleet vrij zijn van het cyclische bestaan met zijn steeds terugkerende problemen. Daarom wordt hij een meester genoemd. 

Nu we in contact zijn gekomen met zo'n vriendelijke en eerbiedwaardige meester, is het belangrijk dat we op de juiste manier op hem vertrouwen. Het is belangrijk dat we op de juiste manier op de spirituele leraar vertrouwen, want als we bijvoorbeeld niet geloven wat de leraar ons vertelt dan heeft het niet veel effect op ons. Als we aan de andere kant diep vertrouwen hebben in de leraar, dan zullen we wat hij ons zegt ter harte nemen. We zullen proberen het te beoefenen en daarbij zullen we een enorme ontwikkeling verkrijgen. Als we op de juiste manier op de spirituele leraar vertrouwen, dan zullen we zijn lessen als instructies beschouwen en ze in ons dagelijkse leven toepassen. We zullen het verrichten van schadelijke handelingen vermijden en proberen heilzame activiteiten te verzamelen. Daarmee zullen we geleidelijk al het lijden uit ons leven bannen en het echte geluk verwerven.