De acht soorten stoepa's
Samenvatting van een lezing door Geshe Ngawang Zopa
Binnen de Tibetaanse traditie zijn er acht soorten stoepa's (chorten in het Tibetaans). Alle acht hebben een naam die uitdrukking geeft aan hun specifieke functie.
1) De panbo chorten, de stoepa van het opgeven (in de tekening Birth), refereert aan het feit dat toen de historische Boeddha Shakyamoeni als prins Siddharta geboren was, hij onmiddellijk zeven stappen liep. Dit wordt gezien als teken dat hij zich direct onttrok aan de beperkingen van deze planeet. Hij gaf op een heel specifieke manier uitdrukking aan het feit dat hij niet een gewoon mensenkindje was dat het eerste jaar meestal nog niet kan lopen. De panbo chorten verbeeldt de manier waarop de lotus vanuit de drek groeit zonder daardoor besmet te zijn en dan gaat bloeien zonder dat er een druppeltje viezigheid opzit. Deze stoepa drukt dan ook uit dat, hoewel hij in het gebrekkige aardse bestaan wordt gebouwd, hij alle smetten, alle beperkingen, alle verduisteringen van dit aardse leven ontstijgt.
2) De djang chub chorten, de stoepa van verlichting (in de tekening Enlightenment). Deze stoepa staat symbool voor de verlichting die door de Boeddha werd bereikt en waar wij naar streven. Kenmerkend hiervoor is dat we de directe realisatie van de uiteindelijke realiteit (de leegte) en de altruïstische motivatie om alle wezens te willen bevrijden uit dit tranendal, tegelijkertijd ervaren in één en hetzelfde bewustzijn. Die eenheid, die niet-dualiteit van het boeddhabewustzijn, waarin methode en wijsheid een geheel vormen, komt in de stoepa van verlichting tot uitdrukking.
3) De cho kor chorten, de stoepa van het geven van dharmaonderricht, het 'draaien van het dharmawiel'. Nadat de Boeddha in India de verlichting bereikte toen hij 35 jaar oud was, onderwees hij 45 jaar lang de Dharma, waarbij hij begon met het onderricht over de Vier Edele Waarheden. Niet alleen de Vier Edele Waarheden zijn verbeeld in deze stoepa, maar ook al het andere onderricht van de Boeddha.
4) De chotrul chorten is de stoepa van de zes dharma's die verwijst naar de zes verschillende hindoescholen die opgang deden in de tijd van Boeddha Shakyamoeni en die in filosofisch debat door de Boeddha zijn weerlegd. De stoepa staat symbool voor de overwinning op deze zes dharma's en wordt veelvuldig gebouwd op plaatsen waar onrust heerst in het land. (In de tekening Miracles.)
5) De la bab chorten is de stoepa van het neerdalen uit de hemelen (in de tekening Descent from Tushita Heaven). Achtergrond hiervan is het feit dat Boeddha Shakyamoeni, zoals we in het Mahayana-boeddhisme geloven, vóór zijn leven al boeddha was en zich ophield in een zuiver boeddhagebied. Op het moment dat de mensen op de planeet Aarde het karma hadden om de Dharma te ontvangen daalde de Boeddha via de buik van koningin Mahamaya neer op aarde.
6) De endum chorten is de stoepa van het harmoniseren van afscheidingen (in de tekening Reconciliation). Bij misverstanden in de spirituele gemeenschap bestaat het gevaar voor een blijvende scheiding, een schisma. Dit wordt gezien als een heel groot obstakel voor de voortzetting van de boeddhistische leer en daarom wordt er van alles aan gedaan om zulke afscheidingen te voorkomen. Een van de manieren is de bouw van dit type stoepa.
7) De nyamgel chorten, de stoepa van complete overwinning (in de tekening Victory). Die staat symbool voor het geloof dat de Boeddha aan de vooravond van het bereiken van de verlichting door een sterke meditatie op liefde de verzamelde krachten van de duisternis, de mara's, heeft verslagen.
8) De nyang de chorten, de stoepa die het voorbijgaan aan het lijden, het bereiken van Nirvana, symboliseert (in de tekening Parinirvana). Daarbij denken we speciaal aan het feit dat toen de Boeddha kwam te overlijden - het Parinirvana in ging - hij daarmee niet alleen een duidelijk teken gaf van de vergankelijkheid van alle samengestelde verschijnselen, maar ook van het volledig voorbij kunnen gaan aan de staat van het lijden, waarbij alle oorzaken van problemen en lijden, alle verstorende emoties, al het vasthouden aan werkelijk bestaan, alle illusies worden gepacificeerd.
De onderdelen van een stoepa
Naast de indeling in acht verschillende soorten stoepa's is er verschil in de manier waarop de stoepa's tot stand komen en verschil in de symbolische onderdelen waaruit de stoepa bestaat. Overeenkomst is dat iedere stoepa de 37 onderdelen van het pad naar de verlichting kent. Dus het zien van een stoepa is telkens een herinnering aan het pad.
Laten we bij de basis beginnen. Zeker bij de stoepa van verlichting heb je een vierkante stabiele troon als basis. Bij de basis denken we natuurlijk aan de basis van het spirituele pad, de zelfdiscipline. In die vierkante basis zien we het opgeven van de tien schadelijke activiteiten en het ondernemen van de tien heilzame activiteiten. Als we de basis van de stoepa zien is het goed om die associatie te maken, om te denken: "Ik wil die schadelijke activiteiten niet meer verrichten. Op basis van het opgeven daarvan komt de rest van mijn spirituele bouwwerk, mijn spirituele carrière tot stand."
Naast de algemene betekenis van de vierkante basis van de stoepa zal je vier lagen of treden ontdekken in die basis.
De eerste laag of trede van de basis is symbolisch voor de vier soorten nauwkeurige contemplaties: op het lichaam, op gevoelens, op de geest en op alle andere verschijnselen. Bij de nauwkeurige contemplaties op het lichaam wordt vooral nagedacht over het feit dat het lichaam niet een concrete, onafhankelijke entiteit is maar in feite een verzameling van fysieke processen. Bij gevoelens wordt vooral gemediteerd op de drie soorten gevoelens - geluk, pijn en neutrale gevoelens - met als doel om vast te stellen dat ook die niet werkelijk bestaan. Bij de nauwkeurige contemplatie op de geest concentreren we ons voornamelijk op de vergankelijkheid van de geest. De geest is immers een opeenvolging van bewustzijnsmomenten. En bij de nauwkeurige contemplatie op alle andere verschijnselen realiseren we ons dat er niets is dat onafhankelijk of op eigen kracht bestaat en daarmee herinneren we onszelf aan de zelfloosheid of leegte van alle verschijnselen.
De tweede laag is symbolisch voor de vier soorten 'volledig opgeven'. Daarbij moeten we denken aan het volledig opgeven van schadelijke activiteiten die zijn verricht, het volledig opgeven van schadelijke activiteiten die nog niet zijn verricht, het ondernemen van heilzame activiteiten die nog niet zijn verricht en het vermeerderen van heilzame activiteiten die al wel zijn verricht.
De derde laag in de basis van de stoepa verbeeldt de vier onderdelen van wonderen doen. Daarbij denken we met name aan het verrichten van heilzame activiteiten, het vermeerderen van heilzame activiteiten, het opbrengen van enthousiaste volharding in onderzoek en enthousiaste volharding in nauwkeurige analyse.
Bij de vierde laag van de vierkante basis denken we aan de vijf machten. Op de eerste plaats de macht van vertrouwen, want met vertrouwen begint het spirituele pad. De tweede macht is die van herinnering, omdat het natuurlijk belangrijk is om je voortdurend bewust te blijven van het pad waarvoor je hebt gekozen. De derde macht is die van enthousiaste volharding, want hoe meer enthousiaste volharding we in het pad zullen brengen, des te meer het zal opleveren. De vierde macht is die van concentratie en de vijfde die van wijsheid.
Bovenop de vierkante basis bevindt zich een bol of vaas. De bol of vaas staat niet rechtstreeks op de basis, maar op wat een 'kussen' wordt genoemd. De vijf lagen in het kussen staan symbool voor de vijf krachten. Die vijf krachten zijn het overwinnen van het tegenovergestelde van de vijf machten die we zojuist hebben gezien. Dus: het overwinnen van een gebrek aan vertrouwen, van vergeetachtigheid, van luiheid, van een gebrek aan concentratie (afgeleid zijn) en van een gebrek aan analytisch vermogen.
De bol of vaas zelf is symbolisch voor de zeven onderdelen van de verlichting. Daar zien we de vijf machten en krachten in terug, aangevuld met extase of souplesse die wordt bereikt met samadhi (eenpuntige concentratie) en gelijkmoedigheid. De vijf machten en krachten dienen als oorzaak voor het feitelijk realiseren van verlichting. Vandaar dat ze hier onderdelen van de verlichting worden genoemd.
Bovenin de stoepa zien we een torentje. Het torentje staat symbool voor het achtvoudige Aryapad met onder meer de juiste zienswijze, de juiste inspanning, de juiste concentratie en de juiste wijsheid. Als je goed kijkt zijn die acht onderdelen te verdelen over de activiteiten van lichaam, spraak en geest. De juiste spraak is een onderdeel van het op de juiste manier verbaal actief zijn. De juiste zienswijze verwijst naar de juiste manieren van denken en de juiste inspanning verwijst naar de juiste fysieke inspanning. Het is de bedoeling dat we daaraan denken bij het zien van het torentje.
De elementen in de top van de stoepa verwijzen naar de hogere realisaties in het pad. Naast het achtvoudig Aryapad is de toren dan ook in hoge mate symbolisch voor de vijf transcendente wijsheden: de spiegelende wijsheid, de wijsheid van gelijkwaardigheid, de allesvolbrengende wijsheid, enzovoort. Het gaat om de combinatie van concentratie en wijsheid, de realisatie van leegte en het niet meer verliezen van realisaties die zijn bereikt.
Met dank aan Hans van den Bogaert voor de vertaling van de lezing van Geshe Ngawang Zopa en Nancy Niemeijer voor het transcript.
Meer informatie:
- Stupa and its Technology. A Tibeto-Buddhist Perspective, Pema Dorjee (Indira Gandhi National Centre for the Arts S.).
- Benefits and Practices Related to Statues and Stupas, Lama Zopa Rinpoche (Wisdom Publications). Voor algemene informatie over beoefeningen in relatie tot stoepa's.
- The Thousand Buddha Relic Stupa. Commemorating the Great Mahasiddha, Geshe Lama Konchog, een publicatie van Kopan Monastery.
- Psycho-cosmic Symbolism of the Buddhist Stupa, Lama Anagarika Govinda (Dharma Publishing).
"Als je duizend insecten en wormen in zakken hebt, en je gaat drie maal met ze rond de stoepa, dan zal je ze niet alleen redden van de lagere bestaanswerelden, maar ze zullen ook de oorzaken voor verlichting creëren. Deze rondgangen worden de oorzaak van hun verlichting, voor het bereiken van bevrijding van samsara, om een goede wedergeboorte te verkrijgen in hun volgend leven. Dus iedere keer als je met ze rondgaat, schenk je al die duizend insecten en wormen de verlichting, bevrijding en een goede wedergeboorte.
Ook is er niet slechts één enkele stoepa, maar velen, en iedere stoepa bevat heel veel 'vier relikwie mantra's'. Dus voor zoveel mantra's en stoepa's er zijn, met iedere rondgang geef je hun even zovele oorzaken voor de verlichting, bevrijding van samsara, geluk in volgende levens aan alle insecten die je hebt. Je schept de oorzaak voor hun ongelofelijke, ongelofelijke, ongelofelijke zuivering en voor hen om positieve energie te verzamelen - en daarnaast twijfelloos ook voor jezelf."
Lama Zopa Rinpoche