De vier edele waarheden

Nadat de Boeddha de verlichting had bereikt, gaf hij in het Hertenpark in Sarnath (Noord India) zijn eerste onderricht. Deze les ging over de Vier Edele Waarheden; zij vormen de basis voor het boeddhisme:

1. Het bestaan van lijden

Het woord lijden betekent hier iedere vorm van lichamelijk of geestelijk ongemak. Variërend van ontevredenheid tot pijn en wanhoop, is lijden (Sanskriet: Dukkha) een terugkerende ervaring in ons leven dat zowel onze geest als ons lichaam beïnvloedt. Geluk is meestal slechts van korte duur en maakt snel weer plaats voor ontevredenheid, een behoefte aan verandering of 'van alles willen en moeten'. Niets in onze wereld is helemaal perfect of betrouwbaar. Onze enige zekerheid in het leven is de dood, en daarbij verliezen we alles waar we aan gehecht zijn. 

2. De oorzaken van lijden

Gewoonlijk geven we de omstandigheden of andere mensen de schuld van onze pijn en frustraties. Maar als we heel eerlijk zijn, ontdekken we dat ons hart vol zit met eindeloze verlangens, het gevoel van: “Als ik dat en dat heb, dan zal ik gelukkig zijn”, maar ook op een subtieler niveau als “Ik wil goed zijn, meer geld hebben, ik wil...”  Het lijken allemaal wel goede ideeën, maar ze leiden nooit tot volledige tevredenheid. In plaats van voldoening komt ons ontevreden ego altijd weer met andere wensen. Deze eindeloze verlangens van ons ego laten ons dingen doen die anderen vaak schaden, en zulke negatieve acties (karma) resulteren uiteindelijk weer voor problemen voor onszelf en anderen. Doordat we dit proces niet direct kunnen zien of begrijpen, blijven we dingen doen die uiteindelijk onszelf en anderen schaden.
Samengevat veroorzaken onze eigen verstorende emoties zoals overdreven gehechtheid, woede en onwetendheid dat we schade aan anderen berokkenen; en die negatieve acties (karma) bezorgen onszelf uiteindelijk problemen.

3. Het einde van lijden is mogelijk: Nirvana

De Boeddha (zoals bijna iedereen in zijn tijd in India) geloofde niet alleen in wedergeboorte, hij herinnerde zich ook veel vorige levens. De dood is dus niet het einde van al onze problemen, omdat we daarna weer herboren worden in een ander lichaam, met alle bijkomende problemen. Tegelijkertijd begreep de Boeddha ook dat er toch een definitief einde kan komen aan dit lijden; in de staat van Nirvana, waarin geen lijden is en ook geen wedergeboorte. Dit inzicht is een inspiratiebron voor boeddhisten om te proberen zich ook te bevrijden van de kringloop van leven met onbevredigde verlangens en ellende. Het is zelfs mogelijk om nog een stap verder te gaan en zelf Boeddha te worden, waardoor je de best mogelijke gids/leraar wordt om anderen te helpen.

4. Het pad dat leidt naar het opheffen van de oorzaken van lijden

De Boeddha geeft advies om te leven op een manier waarbij we ons niet langer laten leiden door eindeloze egoïstische verlangens, maar de voorwaarden gaan scheppen om uiteindelijk Nirvana en zelfs het boeddhaschap te bereiken. Dit kan bij voorbeeld door het achterwege laten van de tien negatieve activiteiten (zoals doden, stelen, sexueel wangedrag, liegen, etc.) en beoefenen van het zogenaamde achtvoudige pad. Dit pad biedt praktische manieren om onze verlangens en problemen te verminderen en uiteindelijk geheel te stoppen, zodat we de verlichting bereiken en van alle lijden verlost worden. De factoren van het achtvoudige pad kunnen worden onderverdeeld in ethish gedrag, concentratie en wijsheid:

Ethisch gedrag (Sanskriet: śīla)

1. Juiste spraak / communicatie 
2. Juiste acties, handelingen 
3. Juist levensonderhoud

Concentratie (Sanskriet: samādhi)

4. Juiste inspanning 
5. Juist bewustzijn - niet opgewonden, wel helder en mindful 
6. Juiste concentratie

Wijsheid (Sanskrite: prajña of jñana)

7. Juiste motivatie / intentie 
8. Juist inzicht in de realiteit

Zie als vervolg de pagina: Lijden - waar gaat dat precies over?