De essentie van het boeddhisme
Door Geshe Rabten Rinpoche (1920-1986)
Boeddhisme is geen vreemde traditie die typisch is voor bepaalde verre landen, noch een verzameling van droge woorden in boeken en bibliotheken. Dergelijke meningen herkennen niet waar het boeddhisme in feite over gaat.
Alle wezens in deze wereld, zowel mensen als dieren, worden voortdurend gedreven door dezelfde elementaire doelstellingen: het realiseren van geluk en het verwijderen van lijden en problemen. Maar hoewel we deze doelen tijdens ons hele bestaan nastreven, kunnen we ze nooit volledig realiseren. Het ware, blijvende geluk dat we verlangen ontgaat ons, en diep in onze geest blijven we problemen ervaren. In onze zoektocht naar tevredenheid bouwen we wegen, scholen, ziekenhuizen enzovoort. Maar hoewel deze ons wel enige opluchting verschaffen, zijn ze niet in staat om de echte oorzaken van lichamelijke en geestelijke pijn te verwijderen. Integendeel, we zien dat mentale onrust de neiging heeft toe te nemen met de technologische vooruitgang. Maar waarom gebeurt dit, ondanks onze enorme inspanningen? We beschouwen over het algemeen dat de bron van al onze problemen buiten onszelf ligt. We proberen vervolgens deze omstandigheden te overwinnen door ze te manipuleren.
Natuurlijk, externe omstandigheden hebben invloed op ons leven en ze veroorzaken dat we lijden, maar we dienen te begrijpen dat de ware oorzaken van onze pijnlijke ervaringen diep ingebed in onze eigen geest liggen. De externe situatie vormt slechts de omstandigheden die bijdragen aan wat er gebeurt. In dit licht wordt duidelijk dat, hoe veel we ook veranderen in de buitenwereld, we nooit tot een echt bevredigende oplossing zullen komen [wanneer we alleen de externe omstandigheden aanpakken].
Maar wat is er in ons dat steeds weer problemen veroorzaakt? Het is zelfzucht, de houding waarmee we onszelf koesteren terwijl we anderen wegcijferen [uit dit leven of uit vorige levens]. Door egoïsme en een gehechtheid aan ons eigenbelang ontstaat er een afkeer voor de belangen van anderen. Dit vormt de basis van alle conflicten. Wanneer zelfzucht niet zou bestaan, zouden zich nooit conflicten voordoen. Zolang de geest wordt gedomineerd door egoïsme zullen we nooit tevreden zijn. Zelfs als onze situatie aangenaam is, zal er altijd een rusteloos verlangen naar iets anders blijven, en dat voorkomt dat blijvende vrede en geluk hun plaats in ons leven kunnen vinden. Wanneer deze zelfzucht wordt verminderd, zullen woede en gehechtheid ook in kracht afnemen. En naarmate deze factoren verminderen, zullen we ons meer gaan bekommeren om anderen, en onze geest wordt meer tevreden en vredig.
Waar kunnen we het middel vinden om de geest op deze manier te transformeren? Het is in de leer van de Boeddha te vinden. Dus de methodes die getoond zijn door de Boeddha zijn zeer waardevol voor iedereen die echt op zoek is naar geluk, boeddhist of niet. Het boeddhisme kan daarom gezien worden als een methode om mentaal lijden te voorkomen en om het gevoel van welzijn voor zowel onszelf als anderen te verhogen. We waarderen het allemaal wanneer we vriendelijk behandeld worden door anderen. We dienen ons te realiseren dat anderen op dezelfde manier ook veel plezier ervaren wanneer ze door ons vriendelijk behandeld worden. Naarmate de zorg voor anderen sterker wordt, nemen egoïsme, woede en gehechtheid af. Onze geest ervaart meer rust en vreugde, waarvan anderen ook echt voordeel hebben.
Alle conflicten tussen individuen, groepen mensen, en zelfs naties worden opgelost zodra de zorg voor anderen de plaats inneemt van de zorg voor onszelf. De zorg voor anderen is dus de bron van al het individuele en collectieve welzijn, zowel seculier als religieus. Het is de essentie van het boeddhisme om dit te bereiken.
Geshe Rabten Rinpoche was een belangrijke leraar van Lama Yeshe en Lama Zopa Rinpoche. Hij gaf bovenstaande toespraak in 1977 om de doelstellingen van het Rabten Chöling klooster te verduidelijken.
Zie als vervolg: Boeddha, Dharma, Sangha en toevlucht - de 'Drie Juwelen' en 'boeddhist worden'