Belangrijkste tradities - Theravada, Mahayana en Vadjrayana

Inhoud:

• Een stukje geschiedenis
• Verschillen tussen Theravada en Mahayana
• Tantra, Vadjrayana of Mantrayana
• Wat kan ik met al deze verschillende tradities beginnen?

Een stukje geschiedenis

Over de vele eeuwen zijn er veel tradities binnen het boeddhisme ontstaan want er heeft nooit een centrale boeddhistische 'kerk' bestaan. Al deze tradities vatten op hun eigen manier de leer van de Boeddha samen. De Boeddha gaf tijdens zijn leven niet alleen veel onderricht, maar ook diverse soorten onderricht omdat mensen verschillende aanleg, neigingen en interesses hebben, zodat iedereen iets kan vinden dat past bij zijn geestesniveau en persoonlijkheid.

De vorm van het boeddhisme zoals het allereerst voor het grotere publiek bekend werd, is pas vele jaren na het leven van de Boeddha neergeschreven. De oudste geschriften zijn vooral neergeschreven in de Pali taal in Sri Lanka. De meest verspreidde traditie die deze Pali geschriften als grondslag neemt is de Theravada traditie, die tot op de dag van vandaag vooral te vinden is in Sri Lanka, Thailand en Birma.

Rond de eerste eeuw n.Chr. verscheen de Mahayana traditie in India, die tegenwoordig vooral in landen als China, Japan, Tibet, Korea en Vietnam beoefend wordt. Binnen het Mahayana ontstonden meerdere scholen en sub-scholen, zoals Zen en Zuiver Land (vooral in landen als China, Japan, Korea, Vietnam). Als onderscheid werd toen de andere traditie het Hinayana genoemd (deze term wordt echter soms als denigrerend beschouwd, dus gebruiken we liever Theravada).

Rond de zesde eeuw n. Chr. verschenen Vadjrayana (of tantra) leringen binnen het boeddhisme, die na het verdwijnen van het boeddhisme uit India rond de 14de eeuw vooral in Tibet bewaard is gebleven. Er zijn ook elementen van tantrisch boeddhisme in China en de Japanse Shingon traditie te vinden.

Verschillen tussen Theravada en Mahayana

Het belangrijkste verschil tussen de Theravada (Hinayana) en de Mahayana tradities is de motivatie, of het einddoel dat men zich stelt voor het spirituele pad.
In de Theravada traditie probeert men vooral om zelf de bevrijding (Nirvana) te bereiken van het cyclische bestaan dat altijd met problemen en lijden gepaard gaat (samsara). Iemand die dit bereikt heeft wordt een Arhat genoemd.
Ofschoon in de Theravada-beoefening liefde en mededogen essentiële factoren zijn, worden ze in de Mahayana traditie zelfs nog meer benadrukt. In het Mahayana ligt het einddoel van de beoefening hoger, want dit is gericht om alle voelende wezens te verlossen van het cyclische bestaan. Om dit te kunnen doen, dient men ook zelf eerst de allerhoogste staat van boeddhaschap te bereiken, want alleen een Boeddha is alwetend, en kan dus op optimale wijze anderen helpen. Deze laatste motivatie wordt bodhicitta genoemd. Iemand die gevorderd is in dit streven naar het boeddhaschap wordt een Bodhisattva genoemd, en kan gezien worden als een soort heilige binnen het boeddhisme die een altruïstische levenshouding heeft.

De Theravada traditie baseert zich vooral op geschriften die oorspronkelijk in het Pali zijn neergeschreven, en de Mahayana geschriften zijn oorspronkelijk vooral in het Sanskriet geschreven. Het Theravada onderricht vormt in feite de basis voor het Mahayana onderricht, zodat het Mahayana gezien kan worden als een uitbreiding van de leer. Volgens de Mahayana zelf, is deze leer al door de historische Boeddha onderwezen, maar is veel later neergeschreven en toegankelijk gemaakt voor het grotere publiek.
Volgens de Mahayana scholen dienen enkele leringen van de Boeddha zoals bewaard in de Theravada traditie geïnterpreteerd te worden, en niet letterlijk opgevat te worden, waardoor er hier en daar aanzienlijke verschillen ontstaan in filosofie en beoefening.

Vadjrayana, Tantra of Mantrayana

De filosofische leringen van het Vadjrayana verschillen weinig van de algemene Mahayana leerstellingen, maar het belangrijkste onderscheid is in de methode van beoefening. Na het verschijnen van het Vadjrayana enkele eeuwen na Chr., werden in India deze drie verschillende stromingen vaak naast elkaar beoefend, afhankelijk van de voorkeur van de persoon. Zo waren er in de beroemde kloosteruniversiteit van Nalanda in noord India monniken naast elkaar aanwezig die deze drie tradities volgden. Het Vadjrayana valt vooral op door de uitbundig gebruikte symboliek en uitgebreide rituelen, die ter ondersteuning dienen van de complexe meditatietechnieken.

Wat kan ik met al deze verschillende tradities beginnen?

Iedere boeddhistische traditie legt de nadruk op iets andere zaken of iets andere beoefeningen, en we kunnen zelf de benadering kiezen die het beste bij ons past en waarbij we ons het meest thuis voelen. Het is echter wel belangrijk een open geest te houden en andere tradities te respecteren, tenslotte zijn ze allemaal gebaseerd op het onderricht van de Boeddha. Naarmate we ons ontwikkelen kan het zijn dat we elementen uit andere tradities, die we eerder niet begrepen, ineens begrijpen, waardoor we een heel ander beeld krijgen van die traditie. Bijvoorbeeld schrikken de vele rituelen en de uitgebreide symboliek van de boeddhistische tantra veel mensen in eerste instantie af, maar door te ontdekken wat er eigenlijk achter deze rituelen schuilgaat, kan het opeens begrijpelijk worden. Kortom, we beoefenen wat bruikbaar is om een beter leven te leiden, en alles wat we nog niet begrijpen leggen we het best terzijde zonder het definitief af te wijzen.

Als we de specifieke traditie hebben gevonden die het best past bij onze persoonlijkheid, dan kunnen we ons daarmee beter niet teveel identificeren in de trant van "Ik ben een Mahayana-boeddhist, jij bent een Theravada-boeddhist" of "Ik ben een boeddhist, jij bent een christen". Het is belangrijk ons te realiseren dat we allemaal mensen zijn die geluk zoeken en die de waarheid willen realiseren en dat we allemaal een methode proberen te vinden die past bij onze aard.

Een open geest hebben voor andere benaderingen betekent echter niet dat we alles zomaar door elkaar kunnen halen; onze beoefening zou dan een hutspot worden. Het is bijvoorbeeld beter om geen meditatietechnieken uit verschillende tradities te gebruiken tijdens één meditatiesessie. Het is aan te bevelen om tijdens één sessie ook slechts één techniek te hanteren. Als we een stukje van de ene techniek en een stukje van een andere techniek nemen en deze door elkaar gebruiken zonder ze elk afzonderlijk goed te begrijpen, dan kunnen we tenslotte makkelijk in de war raken.
Tevens is het aan te raden om dagelijks dezelfde meditaties te beoefenen. Als we de ene dag een ademhalingsmeditatie doen, de volgende dag Boeddha's naam reciteren en de derde dag een analytische meditatie doen, dan zullen we waarschijnlijk weinig vorderingen maken in een van deze drie methoden omdat er geen continuïteit in onze beoefening zit.
Een aspect dat in een bepaalde traditie wordt benadrukt kan echter ons begrip en de beoefening van een andere traditie wél verrijken, dus we hoeven niet overdreven eenkennig te zijn met het bestuderen van andere tradities, zolang het maar geen verwarring bij ons oproept.

"Het is bijzonder belangrijk om te begrijpen dat de kern van het onderricht van de Theravada traditie, zoals gevonden wordt in de Pali geschriften, de basis van de leer van de Boeddha vormen. Uitgaande van deze leringen, kan men uit de inzichten putten die in de gedetailleerde verklaringen van de Sanskriete Mahayana traditie. Uiteindelijk kan men technieken en perspectieven uit de Vadjrayana teksten integreren om ons begrip te versterken. Maar zonder een basis in de hoofdbegrippen van de Pali traditie betekent het niets wanneer men zichzelf een volgeling van de Mahayana noemt.
Wanneer men dit soort dieper begrip heeft van de verschillende teksten en hun interpretatie, dan is men gevrijwaard van het vasthouden aan foutieve mening over tegenstrijdigheden tussen het 'grotere' (Maha) versus het 'kleinere' (Hina) voertuig (Yana). Soms is er een betreurenswaardige tendens vanuit bepaalde volgelingen van het Mahayana om de leringen van de Theravada te kleineren, en te claimen dat ze de leringen van het mindere voertuig zijn, en dus niet geschikt zijn voor de eigen persoonlijke beoefening. Op vergelijkbare manier zijn er volgelingen van de Pali traditie die soms de geldigheid van de Mahayana traditie verwerpen, en claimen dat ze niet echt de leringen van de Boeddha zijn.
Terwijl we de Hart Soetra gaan bestuderen is het belangrijk goed te begrijpen hoe deze tradities elkaar aanvullen en te zien hoe ieder van ons op individueel niveau al deze leringen kan integreren in onze persoonlijke beoefening."
Zijne heiligheid de Dalai Lama in het boek 'The Heart Sutra'.

Zie als vervolg de pagina: Vadjrayana of tantra