Ontspanning en meditatie voor pijnbeheersing

Inhoud:

• De schrijver, eerwaarde Pende Hawter
• Pijn
• De helend licht meditatie
• Ontspanning
• Visualisatie
• In de pijn gaan
• Geven en nemen
• Referenties

De schrijver

De eerwaarde Pende Hawter is boeddhistisch monnik in de Tibetaanse traditie. Geboren in Australië is hij van beroep fysiotherapeut. Hij is tot een vruchtbare integratie van zijn religieuze roeping en maatschappelijke betrokkenheid gekomen in het werk van de Karuna Hospice Service, welke te Queensland Australië stervende mensen helpt door hen op een positieve manier op hun laatste etappe van hun leven te begeleiden. Pende deelt zijn kennis en ervaring in lezingen die toegankelijk zijn voor iedereen die zich voor stervensbegeleiding interesseert, en was reeds tweemaal in Nederland te gast bij het Maitreya Instituut.

Pijn

Reeds eeuwenlang houdt de vraag naar de oorzaak van pijn lijden en de methodes om pijn te overwinnen filosofen en wetenschappers bezig. Misschien dat de fascinatie voor pijn voortkomt uit het feit dat pijn het onvermijdelijke bijproduct is van het leven zelf. Door het zien van een ziek mens, een oud mens en het dode lichaam van een mens werd de aandacht van de Boeddha gevestigd op de natuur van lijden, zo kenmerkend voor ons bestaan. De confrontatie met het lijden was voor de Boeddha de aanleiding van zijn koninkrijk afstand te doen en het leven van een zwervende asceet te leiden, teneinde een uitweg uit het lijden te vinden. Nadat hij dit doel had bereikt, had zijn eerste onderricht als onderwerp: de waarheid van het lijden en de oorzaak van lijden.

Om de functie van ontspanningstherapie en meditatie voor pijnbeheersing op hun waarde te kunnen schatten, dienen we te weten waaruit pijn in feite bestaat. De International Association for the Study of Pain definieert pijn als “een onaangename sensorische en emotionele ervaring, gekoppeld aan feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of beschreven in termen van een dergelijke beschadiging” (IASP 1986). De definitie vertelt verder dat pijn altijd subjectief is.... Het is onbetwistbaar een sensatie in een deel of in delen van het lichaam, maar het is ook altijd onaangenaam en daarom een emotionele ervaring. De meest eenvoudigste en bruikbare definitie van pijn is: pijn is wat de patiënt zegt dat pijn doet (IASP Subcommissie 1980).

Om de gecompliceerdheid van pijn bij mensen met vergevorderde vormen van kanker aan te geven, gebruikte Dr. Ciney Saunders in de late zestiger jaren de term “Totale Pijn”. Ze beschreef dit als een samengaan van fysieke, emotionele, sociale en spirituele elementen. Ze voerde aan dat, tenzij al deze elementen zouden worden behandeld, pijnverlichting weinig kans van slagen zou hebben.

Kapleau zegt het volgende: “Pijn is een lichamelijke sensatie die erg gekleurd wordt door de emotionele en spirituele conditie, de culturele achtergrond, de angst voor de ziekte die de pijn veroorzaakt, angst voor de dood die er mogelijk op volgt en het beeld wat iemand heeft over zijn conditie die samengaat met pijn.”
Bovendien wordt de ervaring van pijn beïnvloed door de manier waarop iemand de eigen levensomstandigheden beoordeelt, hoe men als kind heeft geleerd met pijn om te gaan, met vermoeidheid, en zelfs de mate van afleiding van de pijn op verschillende tijdstippen. Studies hebben aangetoond dat muziek, witte kleuren, hypnose of het verplaatsen van de aandacht de pijndrempel verhogen, terwijl angst, stress en vermoeidheid de pijndrempel sterk verlagen.

“Volgens Dr. Robert Twycross, een Brits expert in pijnbestrijding, wordt de pijn vaak chronisch doordat de arts een onvolledig begrip heeft van de bron of bronnen waaruit de pijn van de patiënt voortkomt. Lichamelijke pijn hoeft niet alleen voort te komen uit de tumor, de ingreep, de wond of de ziekte van de patiënt zelf. Pijn kan ook veroorzaakt worden door decubituswonden, obstipatie, bezorgdheid, uitputting, een veranderende houding of een ander gebruik van de ledematen als reactie op de pijn e.d. Door een adequate reactie en houding van vrienden, familieleden, artsen en verpleegkundigen t.o.v. de patiënt kan de pijn aanzienlijk verlicht worden”.

Dit denkbeeld over totale pijn vormt de kern van de filosofie van de palliatieve zorg. Het is een van de redenen waarom de multifunctionele benadering ten opzichte van de stervende persoon en zijn familie zo belangrijk is en waarom ontspanning en meditatie zo effectief kan zijn in pijnbeheersing.

Spiritueel leed of pijn is een cruciale factor in de palliatieve zorg en behoeft een bekwame en gevoelige benadering. De stervende persoon wordt geconfronteerd met een aantal enorme verliezen. Hij/zij wordt geconfronteerd met het verlies van vrienden, familieleden, bezittingen, controle over zijn leven, waardigheid, onafhankelijkheid, om nog maar niet te spreken van het verlies van zijn lichaam en zijn leven zelf. De persoon kan bang zijn voor de dood en onzeker over wat erna komt. Hij kan spijt hebben over bepaalde zaken die hij gedaan heeft of juist niet gedaan heeft. Hij zal misschien gevoelens ervaren zoals onrechtvaardigheid, zich niets meer waard voelen, hopeloosheid, schuldgevoel, isolatie, kwetsbaarheid, zich in de steek gelaten voelen, straf, verwarring en zinloosheid. Al deze zorgen kunnen de pijn verergeren.

De pijnervaring kan een vicieuze cirkel opwekken. Het kan een verhoogde spierspanning teweegbrengen die op zijn beurt weer veroorzaakt dat de weke delen en gewrichten die zijn aangedaan, slechter functioneren. Zo kan een pijncyclus worden opgebouwd, die samengaat met de inwendige veranderingen die de pijn veroorzaken en worden beschreven in het boek van Mannheimer en Lampe over T.E.N.S: verminderde bloedcirculatie, verminderde zuurstoftoevoer, verminderde zuiverende werking van het lymfatisch systeem, verminderde voedingsvoorziening, toegenomen stofwisseling, verhoogde concentratie van stofwisselingsproducten, toegenomen spiervermoeidheid, ontstekingen en oedeem. De productie en concentratie van endogene stoffen die de pijn verergeren zoals bradykinine, serotonine en histamine kan hiermee samengaan. Daarmee kan een chronische pijncirkel optreden, die de patiënt lichamelijk en psychologisch beïnvloedt.

De mentale houding van de patiënt t.o.v. zijn/haar pijn speelt een grote rol bij zijn/haar ervaring van pijn. Negatieve gevoelens kunnen leiden tot depressie en gevoelens van hopeloosheid, die op hun beurt een direct effect hebben op het limbische systeem in de hersenstam. Het limbische systeem reageert op gedachten, suggesties, vroegere ervaringen en emoties. Het heeft neurale connecties met de hypothalamus en heeft dus een diepgaand effect op autonome lichaamsfuncties. Het limbische systeem blijkt ook samen te gaan met de productie van door het lichaam zelfgeproduceerde opiaten als endorfine, encefaline en dynorfine. Door deze mechanismen kan stress en pijn invloed hebben op het normale functioneren van alle lichaamssystemen.

Het gebruik van methoden als ontspanning en meditatie kan helpen om de pijncirkel te doorbreken door het leren omkeren van enkele van deze lichamelijke en mentale effecten. Er is een punt wat ik hier sterk wil benadrukken. Ik geloof dat het gebruik van ontspanningsoefeningen en meditatie in de behandeling van levensbedreigende ziekten of pijn eerder een aanvullende dan een vervangende techniek is.

De helend licht meditatie

Een meditatietechniek die ik een aantal jaren gebruikt heb is de helend licht meditatie. Deze kan op verschillende manieren worden toegepast. Het principe is het visualiseren van een bron van briljante, witte, stralende en gelukzalige lichtenergie die het lichaam binnenstroomt en waarin de kwaal, de kanker, de zorgen, en de angsten etc. oplossen, waarbij men visualiseert dat het lichaam totaal genezen is, schoongemaakt met de eigenschappen van dit helende licht. Ik moedig mensen met een spirituele achtergrond daarbij aan om het licht te visualiseren als komende van Jezus of Boeddha of welk ander spiritueel figuur dan ook, waarin zij vertrouwen hebben. Patiënten die deze helend licht meditatie toepassen, moedig ik ook aan om bij het ontvangen van hun medicijnen, chemotherapie of bestralingstherapie dit helend licht te visualiseren, in plaats van negatieve gevoelens of aversie te hebben tegen de toegepaste therapiemethoden. Ik geloof dat deze techniek de helende effecten van andere behandelingen versterkt, misschien vanwege de hierboven genoemde mechanismen.

Ontspanningstechnieken worden zelden als enige methode gebruikt in de behandeling tegen pijn. Ze worden in het algemeen gecombineerd met andere meditaties of psychologische technieken. Ontspanningsoefeningen worden gewoonlijk gebruikt om de pijnspiraal te doorbreken, door de controle van de patiënt over zijn algemene welbevinden te verhogen. Hierbij raakt hij minder gefixeerd op de pijn, spanning, bezorgdheid of depressiviteit die door de pijn was ontstaan. Bij de behandeling van verschillende ziekten, waaronder pijn door kanker, worden ontspanningsoefeningen ook wel gecombineerd met andere cognitieve strategieën uit de gedragstherapie, met name met afleiding. Een groot voordeel van technieken als ontspanningsoefeningen en meditatie is, dat de patiënt daardoor het gevoel kan krijgen dat hijzelf controle over zijn situatie houdt op een moment dat het lijkt alsof hij de controle daarover zal verliezen.
Syrjala wijst erop dat ontspanning drie primaire voordelen heeft boven de soortgelijke, maar complexere technieken als biofeedback en hypnose:

1. Patiënten kunnen betrekkelijk gemakkelijk getraind worden in het gebruik van ontspanningsbekwaamheden;
2. De therapeut heeft er geen speciale apparatuur of uitgebreide opleiding voor nodig en
3. Patiënten accepteren ontspanningstechnieken gemakkelijker, terwijl uitgewezen is dat hypnose gemakkelijk afgewezen wordt.

Het is goed, voordat men instructies geeft over de ontspanningstechniek, de patiënt uit te leggen wat het nut ervan is. Veel patiënten zien het verband niet tussen ontspanningsoefeningen en het terugbrengen van pijngevoelens en kunnen gaan denken dat de arts hun pijn als een psychologisch probleem ziet. Een korte uitleg over de feedbackspiraal tussen pijn en spanning of angst kan helpen. Men kan de patiënt ook vertellen dat ontspanningstherapie niet schadelijk is en hem/haar in elk geval helpt zich wat ontspannen te voelen. Deze benadering is beter dan de patiënt te beloven dat de pijn aanzienlijk verlicht zal worden, omdat dit aanvankelijk zelden gebeurt. Patiënten moeten ook begrijpen dat het tijd kost voordat de voordelen van de ontspanningsoefeningen gevoeld zullen worden en dat dagelijks thuis oefenen nodig is om de procedure onder de knie te krijgen en om de voordelen ervan te behouden. De oefeningen thuis kunnen ondersteund worden door geluidscassettes. Ik geef al mijn patiënten die ontspanningstherapie toepassen een van mijn tapes mee om thuis te gebruiken. Ik raad ze gewoonlijk aan om de oefening één of tweemaal daags gedurende 20 of 30 minuten te doen. Recentelijk had ik een patiënt die bij me kwam nadat een hersentumor bij haar verwijderd was en zij was in staat om driemaal per dag gedurende 1 uur in goede concentratie te mediteren. Maar dit is vrij ongebruikelijk bij iemand waarvoor ontspanningstherapie en meditatie een nieuwe techniek is. Meestal moet dit proces langzaam opgebouwd worden.

Ontspanning

De twee meest gebruikte vormen van ontspanningstherapie zijn de progressieve spierontspanning en de autogene ontspanning. Bij de progressieve spierontspanningsoefeningen zal de patiënt systematisch verschillende spiergroepen in zijn lichaam aanspannen en dan weer langzaam ontspannen, totdat het gehele lichaam ontspannen is. Ik vind deze techniek bruikbaar bij mensen die veel spierspanning hebben en het moeilijk vinden zich normaal te ontspannen. Als fysiotherapeut heb ik over de jaren heen veel patiënten gezien met nek- en hoofdpijnklachten, die met een enorme spanning in de nekspieren lopen. Deze mensen vinden het bijna onmogelijk om deze spieren te ontspannen. Progressieve spierontspanningsoefeningen kunnen hierbij goed helpen. Het is echter geen techniek die ik gebruik bij ernstig zieke patiënten omdat ik de oefeningen vrij stevig vind.

Meestal gebruik ik een techniek die gebaseerd is op autogene ontspanning. Deze komt in zoverre overeen met de progressieve spierontspanning dat men ook systematisch het lichaam afgaat. Men brengt de aandacht beurtelings naar iedere spiergroep en wordt zich bewust van de spanning en de blokkades in die bepaalde delen van het lichaam. Maar bij deze techniek worden de spieren niet eerst aangespannen. Iedere keer nadat een deel van het lichaam op deze manier is afgetast, zal de patiënt proberen dat deel van het lichaam als warm, zwaar en ontspannen aan te voelen. Dit is een wat zachtere techniek die ik prefereer bij patiënten die ernstig ziek zijn of pijn lijden. De patiënt kan zo aangemoedigd worden om de pijn toe te staan en te verzachten. Stephen Levine zegt: "Wanneer pijn zich voordoet in het lichaam, is het heel gewoon dat we ons ervoor afsluiten. Maar onze weerstand en angst, ons afgrijzen voor het onaangename, verergert de pijn. Het is hetzelfde als wanneer we onze hand sluiten om een gloeiend kooltje; hoe meer we de hand eromheen sluiten, des te meer we ons zullen branden. We hebben ontdekt dat vaak veel van wat we pijn noemen, weerstand is, een mentaal verstrakken dat weerspiegeld en geuit wordt in het lichaam". Dus het helpt als we de patiënt aanmoedigen zich te openen voor de pijn en zacht te worden rondom de pijn en om de pijnervaring vrij te laten stromen". Ik wil in het kort nog wat meer uitleggen over deze methode om de pijn te onderzoeken.

Visualisatie

Visualisatie is een gebruikelijke meditatietechniek die gecombineerd kan worden met autogene ontspanning. Visualisatie brengt ontspanning en een ervaring van verlichting, welbevinden en het gevoel een probleem zelf op te kunnen lossen. We kunnen een patiënt bijvoorbeeld uitnodigen om zich een plek voor te stellen, waar hij zich ontspannen en op zijn gemak voelde toen hij nog geen pijn had. Wanneer de patiënt zich het vertrouwde gevoel van deze plek kan herinneren met al zijn zintuigen, zal hij ook het gevoel van comfort weer oproepen. Dat is het moment waarop we de patiënt aanraden zich te ontspannen en op zijn gemak te voelen, door zich deze plek weer te herinneren. Deze techniek heb ik zelf niet veel toegepast, maar ze is wel veel door anderen gebruikt en heeft ook veel mensen geholpen.

Er zijn twee basistypes van meditatie:

1. Concentratie meditatie waarbij het doel is om een heldere en stille geest te verkrijgen.
2. Analytische meditatie waarbij de geest een specifiek onderwerp of fenomeen onderzoekt.

Deze beide meditatievormen worden vaak in combinatie toegepast. Bijvoorbeeld: een analytische meditatie gevolgd door een concentratie meditatie op het gevoel wat is ontstaan, of op de conclusie waartoe iemand is gekomen.

Een eenvoudige, maar zeer effectieve vorm van (concentratie) meditatie is de bewustwordingsmeditatie op de ademhaling. Deze wordt vaak toegepast nadat men het lichaam ontspannen heeft. Met deze oefeningen wordt de persoon zich bewust van het normale ritme en de beweging van de ademhaling, door zijn aandacht te richten op de beweging van de adem bij het puntje van de neus of op de beweging van de buik. Het doel is om de gedachten die steeds opkomen te laten gaan en de geest stil en kalm te maken en zich alleen bewust te zijn van de beweging van de ademhaling. Als hulpmiddel bij het concentreren kan men, gelijk met de beweging van de ademhaling, zachtjes bepaalde woorden, gebeden of mantra's opzeggen. Ook kan men de ademhaling tellen in bijvoorbeeld gedeelten van tien bewegingen. Al is deze techniek eenvoudig, hij kan diepe staten van ontspanning teweegbrengen en is een uitstekende manier om zorgen, angsten, bezorgdheid e.d. te laten gaan en een staat van rust en vrede te bereiken. Ainslie Meares, een psychiater uit Melbourne, die deze techniek veel heeft toegepast bij kankerpatiënten, merkte dat er een grotere acceptatie en vrede ontstond, zelfs als patiënten dicht bij de dood stonden. Het is ook een zeer bruikbare techniek voor mensen die vanwege pijn of bezorgdheid niet kunnen slapen. Religieuze personen raad ik dikwijls aan om de ademhaling te combineren met een kort gebed, wat men steeds herhaalt op de beweging van de ademhaling. Meestal geeft hen dit rust en vermindert het de bezorgdheid over hun conditie of onvermogen om te slapen.

In de pijn gaan

Een andere krachtige meditatievorm voor pijnverlichting is om in de pijn te gaan en deze te onderzoeken. Er zijn aanwijzingen dat het bij de extremere, onverminderde pijntypes, zoals bij kanker in het terminale stadium, effectiever kan werken om de pijn te beleven dan te proberen zich ervan af te wenden.

Wanneer we pijn hebben, reageren we er meestal op met angst, weerstand en aversie. Dit veroorzaakt nog meer spanning en dus meer pijn. De techniek om de pijn te onderzoeken wordt aanbevolen door mensen als Stephen Levine en Ian Gawler en kan zeer effectief werken. Zelf heb ik deze techniek niet veel gebruikt, maar een vriend van mij, die met Ian Gawler werkt, zegt dat hij er goede resultaten mee heeft geboekt met kankerpatiënten. Hij heeft gezien dat mensen met door kanker veroorzaakte chronische pijnen pijnvrij werden, nadat ze zich deze techniek eigen hadden gemaakt.

Stephen Levine zegt in ‘Who Dies?’: "Veel van onze pijn wordt versterkt door degenen om ons heen die ons liever niet met pijn zien. Natuurlijk zullen degenen die willen helpen, artsen, verpleegkundigen, therapeuten, mensen die van ons houden, vanuit hun eigen angst voor pijn hun eigen weerstand en projecties uiten door opmerkingen als: "o, wat erg voor je". Of je ziet ze huiveren. Dit soort reacties zal de pijn van degene die behandeld wordt alleen maar versterken. Degenen die zelf weinig ruimte laten voor hun eigen pijn, die pijn onacceptabel vinden, zullen anderen zelden aanmoedigen om contact te maken met de ervaring van pijn, om op die manier de weerstand tegen de pijn, die het lijden alleen maar vergroot, te verzachten. Meestal wordt het lijden van pijn als een tragedie gezien. Weinigen herkennen de genade van het dieper beleven. Zoals een persoon vertelde na het openen en beleven en onderzoeken van de pijn: het is niet alleen de pijn in mijn ruggengraat, mijn hoofd of mijn botten; het is alle pijn in mijn leven die ik verdrongen heb en die me gevangenhield. Het onderzoeken van deze pijn in mijn lichaam laat me zien, hoe weinig ruimte ik de pijnen in mijn leven en in mijn geest heb gegeven.

"Velen die met deze oefeningen hebben gewerkt zeiden, dat ze niet alleen de pijn van hun lichaam niet hadden begrepen, het was ook de angst, de verveling, de rusteloosheid, het twijfelen aan zichzelf, de woede die ze altijd hadden teruggedrongen en die ze zichzelf nooit hadden toegestaan. Ze hadden zichzelf nooit echt leren kennen in het leven, nooit leren omgaan met de dood, omdat ze hadden geleerd alles wat onaangenaam was uit de weg te gaan. Het onaangename had altijd als hun gevangenbewaarder gefungeerd".

"Velen vertelden ons dat ze door zich voor de pijn te openen, een begin hadden gemaakt in het zichzelf toestaan te onderzoeken wat het leven zo moeilijk had gemaakt. Het was het begin van te begrijpen wat woede is, wat angst is, wat het leven zelf inhoudt. Leven begint zich te openen wanneer we beginnen te herkennen hoe enorm we ons er altijd tegen hebben verzet. Hoe pijnlijk het lichaam ook kan zijn, de geestelijke angst bezorgt nog veel meer ongemak. Velen raken bevriend met hun pijn door die zo vriendelijk en voorzichtig mogelijk te ontmoeten, de pijn te onderzoeken zoals die is. Niet alleen de pijn in het lichaam, maar ook het geestelijk lijden. Om achter de woede te kijken en de frustratie te ontdekken, de geblokkeerde en onvervulde verlangens van dingen die niet zo gegaan waren als wij wensten. Bij het onderzoeken van deze frustraties vinden we daarachter vaak een groot verdriet, maar als we dat verdriet laten gaan, ontdekken we daarachter een immense liefde. Als we beginnen met het onderzoeken van al deze staten van geest die ons in het verleden gevangen hebben gehouden, zal een fascinerende ontmoeting met onszelf ontstaan. Door elke gemoedstoestand en elke lichaamssensatie binnen te treden en deze volledig te ervaren zodat er niet langer een vreemde mystiek omheen hangt, kunnen we ze zien als wolken die constant wisselen van dichtheid en vorm; altijd drijvend in de grootsheid en ruimte van het bestaan."

"Velen die hun leven lang pijn uit de weg zijn gegaan, zullen ervaren dat ze door het uit de weg te gaan, nooit achter de pijn hebben kunnen kijken. Ze ondervinden dat hun hele leven een soort jongleur-act is geweest, altijd trachtend een bal in de lucht te houden, nooit echt gegrond in het leven staand. Ze beginnen de band met de angst die ze zich door hun zelfonderzoek bewust zijn geworden, door te snijden. Ze bewegen zich volledig in het leven en op het moment van hun dood zullen ze het lichaam verlaten zonder weerstand of strijd, in een openheid van hart en met een liefde die een erfenis van wijsheid wordt".

"Ironisch genoeg hebben we gemerkt dat mensen die de meeste pijn hadden, het diepst gingen in hun onderzoek naar wat hen zo gebonden hield aan hun angst en weerstand. Door hun pijn heen hebben ze gezien hoe oppervlakkig hun filosofieën of denkbeelden waren. In hun onderzoek naar het leven kwamen ze langzaam in beweging, iets waartoe ze nooit eerder aangespoord werden. Hun pijn kreeg de functie van een strenge, doch liefdevolle leraar, die hen steeds weer aanspoorde om voorbij hun vasthouden te gaan, om dieper te onderzoeken, om dit moment te laten zijn voor wat het is en te observeren wat er in de volheid van het volgende moment zal ontstaan".

"Dan is het niet langer de dood van iemand die koste wat koste af wenst te zijn van de pijn, het is een opengaan voor hoe het leven geblokkeerd was. Een zuiver onthaal van het leven die iemand toestaat voorbij de dood te gaan. Dit zijn de mensen die naakt de waarheid binnengaan".

Tijdens de meditatietechniek om pijn te onderzoeken, zit of ligt de persoon comfortabel met gesloten ogen. Dan ontspant men zich zo volledig mogelijk door het gebruik van een van de hierboven genoemde technieken. Dan gaan ze met hun aandacht door hun lichaam, op zoek naar een gebied wat anders aanvoelt, bijvoorbeeld pijnlijk, gespannen of onder druk. Dan worden ze als volgt geïnstrueerd:

"Word je bewust van waar dat gevoel zich in je lichaam bevindt, bijvoorbeeld in de maag. Wees zo specifiek mogelijk, bijvoorbeeld: dicht bij de huid, diep in de boven- of onderbuik? Zit de pijn op een plek of beweegt het? Trilt de pijn? Vraag jezelf: waar zit de pijn?

Word je bewust van de vorm van de pijn.
Is het rond, staaf- of bolvormig? Heeft het uitsteeksels, etc. Wat is de vorm?

Word je bewust van de grootte van de pijn. 
Hoe lang is het, hoe wijd, hoe diep? Hoe groot is het?

Word je bewust van de compactheid van de pijn. 
Is de pijn zwaar of licht. Is het overal hetzelfde? Hoe compact is het?

Hoe voelt de pijn? Hoe is de oppervlaktespanning?
Is het zacht en donzig, of is het hard en glad? Hoe voelt de pijn?

Welke temperatuur heeft de pijn? 
Is het heet of koud of hetzelfde als elders in je lichaam? Welke temperatuur heeft het?

Wat voor kleur heeft de pijn? 
Wanneer dit te vaag klinkt, probeer je dan voor te stellen wat voor kleur het zou kunnen hebben. Wat voor een kleur heeft het?

Richt je nu op je ademhaling. Probeer je gedurende drie ademhalingen voor te stellen dat de adem je lichaam intrekt en probeer je voor te stellen dat de ademhaling om dat gedeelte dat pijn doet heen stroomt. Daarna laat je de adem weer zachtjes wegvloeien met de uitademing.
Tijdens de volgende drie ademhalingsrondes stel je je voor dat de adem het pijnlijke gedeelte van je lichaam intrekt, het van binnen schoonwast en weer met de uitademing wegvloeit. Bij de laatste drie ademhalingsrondes stel je je weer voor dat je adem het gedeelte rondom de pijnlijke plek schoonwast, en bij de uitademing weer wegvloeit.

Nadat je op deze manier een goed beeld van de pijn hebt gekregen, zijn er verschillende mogelijkheden:

1. Blijf het proces van het aftasten van je lichaam herhalen. Stel de plaats van de pijn vast en onderzoek het volgens bovenstaande richtlijnen. Als de pijn op deze manier volledig ervaren wordt, zal het vaak simpelweg wegtrekken.
2. Wanneer je je een compleet beeld gevormd hebt van de pijn, richt je je aandacht op dat beeld en ontspan je die bewust. Als je dit doet kan het ongemak eerst toenemen, omdat je volledig concentreert op de pijn, maar op den duur zal dit proces je helpen door de pijn heen te gaan en er vrij van te worden.

Gawler zegt dat gewoonlijk wanneer je de pijn van binnenuit ontspant, het aanvoelt als een sprankelende uitbarsting in slow motion, omdat de schelp die om de pijn heen zat, doorbreekt. Het veroorzaakt een golf van warmte en ontspanning die van binnenuit naar buiten stroomt. Deze golf voelt aan alsof ze je hele lichaam door gaat en voelt erg plezierig.

Tijdens het proces van concentreren op en verlichten van de pijn, is het soms voorgekomen dat er natuurlijke pijn verlichtende endorfine vrijkwam. Sommige mensen hebben zichzelf geleerd deze bewust te laten vrijkomen en als aanvulling te gebruiken bij hun pijnbehandeling. Als men deze techniek eenmaal onder de knie heeft, kost het blijkbaar weinig energie om de techniek voort te zetten. De pijn kan herkend en geaccepteerd worden en het leven kan doorgaan, vrij van pijneffecten.

In een artikel, geschreven door Kabat-Zinn, werd beschreven dat een meditatietechniek gelijk aan deze werd gebruikt in een 10 weken durend programma met drie groepen van patiënten, die aan chronische pijnen leden. Meer dan 50 % van de patiënten gaf aan dat er een vermindering van pijn of andere lichaamsproblemen was van 35% of meer. In elke groep rapporteerde 35 tot 50% van de patiënten een vermindering van de pijn tot meer dan 50%.

Geven en nemen

De laatste vorm van meditatie die ik wil bespreken is een meditatievorm die niet alleen pijn of de waarneming van pijn vermindert, maar ook kan leiden tot een diepe psychologische en spirituele heling. Ik heb het de laatste jaren bij een aantal mensen gebruikt, vaak met vrij diepgaande resultaten. Het is echter een meditatietechniek die niet aan iedereen gegeven kan worden en dus is het belangrijk zorgvuldig die mensen uit te kiezen, waarvan men denkt dat ze eraan toe zijn.

De meditatie begint met te leren begrijpen dat de pijn die ik (de patiënt) ervaar niet mijn pijn is, maar de pijn, de universele pijn, de pijn die alle wezens moeten ervaren om het leven te voelen. Als men de universaliteit van pijn begrepen heeft, kan men beginnen het hart te openen voor de pijn van anderen. Hierdoor kan men een grote heling ervaren en velen ervaren deze psychologische en spirituele heling naarmate ze dichter bij de dood komen.

Daarna probeert de persoon de volgende gedachte op te wekken: 
"Mogen, doordat ik nu deze pijn ervaar, alle andere mensen vrij zijn van dit soort pijn. 
Mogen, doordat ik nu deze kanker ervaar, alle andere mensen vrij zijn van kanker en een lang en gezond leven leiden".

We kunnen dit doen met elke lichamelijke of geestelijke pijn die we ervaren. Wanneer we bijvoorbeeld hoofdpijn hebben, kunnen we denken: 
"Mogen, doordat ik deze hoofdpijn ervaar, alle andere mensen vrij zijn van hoofdpijn".

Op deze manier nemen we vrijwillig “het lijden van anderen op onszelf”. Gewoonlijk zijn we erg op onszelf gericht, met name als we ziek zijn, pijn hebben of stervende zijn. Het effect van deze meditatietechniek is dat het helpt onze aandacht weg te halen van die gerichtheid op onszelf en het probleem te gebruiken. We kunnen ons probleem gebruiken om mededogen voor anderen te ontwikkelen. De pijn of het probleem wordt niet langer gezien als een probleem, maar wordt de basis voor het ontwikkelen van mededogen voor anderen. Er wordt gezegd dat de gedachte van mededogen op alle niveaus de grootste heler is. En degenen die deze techniek kunnen gebruiken, kunnen diepgaande resultaten bereiken.

Dit waren enkele ideeën over hoe ontspanningstherapie en meditatie kunnen worden gebruikt voor pijnverlichting. Ik hoop dat iets in dit artikel van nut kan zijn voor u.

Referenties

Peace of Mind, Gawler, I., Hill of content, Melbourne, 1987.

You Can Conquer Cancer, Gawler, I., Hill of content, Melbourne, 1984.

An Outpatient Program in Behavioral Medicine for Chronic Pain Patients Based on the Practice of Mindfulness Meditation: Theoretical Considerations and Preliminary Results. Kabat-Zinn, J. General Hospital Psychiatry 4, 33-47, 1982.

The Wheel of Life and Death. Kapleau, P. Doubleday, N.Y., 1989.

Who Dies? An Investigation of Conscious Living and Conscious Dying. Levine, P. Anchor Press, N.Y. 1982.

Clinical Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation. Mannheimer, J.S. and Lampe, G.N. F.A. Davis Co., Philadelphia, 1984.

Relaxation Techniques, Syrjala, K.L. in Bonica, J.J. The Management of Pain, 2nd Edition, Lea and Febiger, Philadelphia, 1990.

Pende Hawter (juni 1992, herzien april 1993)
Vertaling: Engels-Nederlands Frederiek ten Brinke.