Boeddhisme

Door Lama Thubten Yeshe

Wanneer we het boeddhisme bestuderen, bestuderen we onszelf - we leren over de aard van onze eigen geest. De nadruk ligt niet op iets verhevens; het gaat over praktische zaken zoals hoe we ons dagelijks leven leiden en hoe dit in onze geest te integreren zodat de geest vredig en gezond kan blijven. In andere woorden, de nadruk ligt op het ervaren van kennis-wijsheid, niet op dogmatische zienswijzen. In feite zouden we in westerse terminologie zeggen dat boeddhisme geen religie is, maar eerder filosofie, wetenschap of psychologie.

De menselijke geest is instinctief op zoek naar geluk; in dit opzicht zijn oosterlingen en westerlingen niet verschillend. Maar als jouw levenswijze de wereld van de zintuigen overmatig benadrukt, en jij je er emotioneel aan vastklampt, dan wordt het erg gevaarlijk - je bent de beheersing kwijt. Beheersing is geen oosterse gewoonte of een boeddhistische 'trip'; we hebben allemaal beheersing nodig. Vooral degenen die een materialistisch leven leiden en teveel aan objecten gehecht zijn. Vanuit het gezichtspunt van het boeddhisme is zo'n geest niet gezond, maar mentaal ziek. Je weet al dat externe wetenschappelijke vooruitgang alleen, niet alle wensen van onze gehechtheid kan vervullen, of je emotionele problemen kan stoppen.

Daarom is de methode die de Boeddha onderricht erop gericht je de aard van de menselijke geest en je menselijke potentieel te laten zien, en hoe je je verder kunt ontwikkelen. Bovendien, deze methode legt geen nadruk op blind geloven, maar op het begrijpen van metafysische processen. Maar, of je nu religieus bent of niet, een gelovige of ongelovige bent, het meest belangrijke is om de aard van je geest te kennen. Als je dat niet doet is het heel eenvoudig om te denken dat je gezond bent en goed functioneert in je dagelijks leven, terwijl in feite de wortels van verstorende emoties zich sterker en dieper in je geest vastgroeien. Met deze fundamentele oorzaak van psychologische ziekte in jezelf, kan een minimale verandering in je omstandigheden een mentale ziekte teweegbrengen. Zo lang als je helemaal bent ondergedompeld in blinde gehechtheid aan de wereld van de zintuigen, zonder de natuur van je geest te kennen, kan dit zomaar gebeuren. Je kunt dit niet verwerpen: "Ik geloof het niet". Je kunt je eigen neus ook niet verwerpen: "Ik geloof niet dat ik een neus heb". Of je het gelooft of niet, je neus is er!

Veel westerlingen zeggen: "Ik geloof nergens in"; ze zijn zo trots om ongelovigen te zijn. Maar check dit - het is heel belangrijk te weten. In het westen zijn er zoveel tegenstellingen: wetenschappers denken dat ze ongelovigen zijn; religieuze mensen denken dat ze gelovigen zijn. Maar of je nu denkt een gelovige of ongelovige te zijn, je moet de aard van je eigen geest kennen.

Je praat altijd over verlangens en gehechtheden, maar je weet niet hoe ze te beheersen. Om het woord te zeggen is makkelijk, maar om de aard van gehechtheid te kennen is erg moeilijk. Een eenvoudig voorbeeld: auto's en vliegtuigen zijn uitgevonden zodat mensen dingen sneller kunnen doen, zodat ze meer tijd hebben voor ontspanning; maar het resultaat is dat de geest van mensen rustelozer is dan ooit. Ik klaag niet, maar onderzoek je eigen leven. Ik probeer te zeggen dat het hele land bezig is in de wereld van de zintuigen, beheerst door hun verlangens en gehechtheid, je hebt geen kans om de waarheid van je eigen geest te zien. Ik noem dat soort life-style moeilijk. Er is geen enkele manier waarop je jezelf helemaal kunt vermaken en voldoening te beleven, omdat ware voldoening vanuit de geest komt, niet van externe verschijnselen.

Moderne, intelligente, sceptische jongeren hebben wat begrip van wat er belangrijk in het leven is, en weten dat geluk niet alleen van tijdelijke, of - in boeddhistische termen "samsarische" objecten afhangt. Daarom zoeken ze naar iets wat echte voldoening geeft. Toen de Boeddha zoveel over het lijden sprak, doelde hij in eerste instantie niet op lichamelijke ziekte en pijn, maar naar ontevredenheid. Ontevredenheid is het echte lijden. Het maakt niet uit hoeveel je krijgt, je verlangens verminderen niet; je wilt altijd meer. Dat is lijden, dat is misleide frustratie.

De boeddhistische psychologie somt zes fundamentele waanideeën op die frustreren en de rust van de menselijke geest verstoren, en rusteloosheid veroorzaken: verlangen, woede, onwetendheid, trots, misleide twijfel en vasthouden aan foutieve zienswijzen. Dit zijn mentale en niet externe fenomenen. Dus toen de Boeddha aan mensen vertelde hoe ze van deze waanideeën af konden komen, legde hij de nadruk op het begrijpen van hun ware aard, niet eenvoudig op geloof en vertrouwen. Zonder je eigen geest te onderzoeken en het ontwikkelen van zelfbeschouwende kennis-wijsheid is het niet mogelijk een dergelijk begrip te verkrijgen. Ondanks dat we veel over waanideeën praten, weten we eigenlijk van niets. Deze fundamentele waanideeën komen vanuit het ego, zij maken de geest rusteloos. Om vrij te zijn hoef je geen bezittingen op te geven. Je kunt je bezittingen houden, maar als je dat met hechting doet, dan maak je jezelf rusteloos en je leven moeilijk; je houdt je geest mistig en vervuild. De vertroebelde geest is van nature onwetend en opgewonden; het licht van de wijsheid kan in zo'n geest niet groeien. De oplossing van dit probleem ligt in meditatie.

Meditatie is niet alleen in een hoekje niets zitten doen, proberen éénpuntige concentratie te ontwikkelen. Het is een soort wijsheid die vrij is van luiheid, met als functie het bewustzijn van de staat van de geest. In je dagelijkse leven zou je je bewust moeten zijn van alles wat je doet, waarom en hoe je het doet. Gewoonlijk doen we alles onbewust; we eten onbewust, drinken onbewust, praten onbewust. We hebben geen idee wat er in onze geest gebeurt, zelfs als we zeggen dat we 'bij bewustzijn' zijn. Ik probeer je niet te veroordelen, je te kleineren, maar je moet zelf kijken. In het boeddhisme geven we ideeën aan zodat je die kan onderzoeken en ervaren. Ik praat niet over iets hoog in de lucht. Dit is heel eenvoudig. Als je de aard van hechting en zijn objecten niet kent dan is het onmogelijk voor je om liefdevolle vriendelijkheid voor je vrienden, ouders en land te voelen. Omdat je geest onbewust is, doe je mensen die je na staan pijn. Op dezelfde manier, iemand die kwaad is vergeet zichzelf helemaal; hij heeft geen idee wat er in zijn geest gebeurd. Je kent het wel; dit zijn gewoon voorbeelden van wat we doen. We doen anderen vaak pijn door onbewust te zijn: we zijn ons niet bewust van ons gedrag of mentale houding en hebben geen respect voor anderen.

In het westen zijn er mensen met een specialistische opleiding in psychologie. Maar de Boeddha wil dat we allemaal psychologen worden; je zou je eigen geest moeten kennen. De Boeddha voelt dat het zeer wel mogelijk is dat iedere mens de mogelijkheid heeft zijn eigen geest te kennen en daardoor te beheersen. Wanneer je de eigen geest begrijpt, komt de beheersing vanuit zichzelf. Denk nu niet dat het onderzoeken van de geest een Himalaya trip is, iets alleen voor mensen die geen bezittingen hebben. Maar check; als je ergens emotioneel bij betrokken bent, in plaats van iets te doen, ontspan jezelf; probeer je bewust te zijn van wat je doet. Vraag jezelf: "Wat doe ik? Waarom? Wat laat me dit doen?" Het is echt verbazingwekkend als je jezelf zo analyseert. Met begrip kun je je problemen makkelijk stoppen. Ons probleem is dat we intensieve kennis-wijsheid, oplettendheid of bewustzijn missen, het maakt niet uit hoe je het noemt.

Om anderen liefdevolle vriendelijkheid te laten zien moet je de aard van het object kennen. Als je dat niet doet, kom je in één of andere arrogante ego-trip terecht. "Ik hou van hem", "ik hou van haar". Probeer er zeker van te zijn van het hoe en waarom - het is zo belangrijk om je eigen psycholoog te worden. Dan kun je jezelf met je eigen wijsheid behandelen, en van je bezittingen genieten met een ontspannen geest in plaats van een rusteloze en op hol geslagen geest die je leven ruïneert.

Om een psycholoog te worden hoef je geen grote filosofie te leren; je hoeft alleen maar je eigen geest dagelijks te onderzoeken. Je onderzoekt materiële dingen dagelijks - het eten in je keuken bijvoorbeeld - dus waarom zou je je geest niet kunnen checken? Dit is veel belangrijker.

Het leven in het westen is gebaseerd op een houding van: "Ik kan altijd de oplossing voor mijn problemen in de supermarkt kopen." Je denkt dat je altijd naar de apotheek kunt gaan en wat pillen kunt halen; dat wanneer je emotioneel gefrustreerd bent, je bij de dokter een pil kunt halen. Denk je echt dat die remedies echt helpen? Natuurlijk niet. Hoewel ze lijken te helpen, gaat het effect snel over. Ze vernietigen niet eens de symptomen van emotionele waanideeën, ze maken je alleen traag en lui en meer onwetend.

Jullie materialistische geest denkt dat plezier en geluk gekocht kunnen worden, maar dat gaat niet. Diep in je geest zit het idee dat je een vredige geest in de supermarkt kunt kopen. Dat is een totaal verkeerde opvatting. Religieuze mensen zouden ook hun eigen geest moeten begrijpen in plaats van alleen ergens in proberen te geloven; dat is veel praktischer. Geloof alleen kan je problemen niet oplossen; alleen begrijpende kennis-wijsheid kan dat. De Boeddha zei zelfs dat het gevaarlijk is om in de Boeddha te geloven, en spoorde ons aan om in plaats daarvan onze eigen geest te begrijpen. Als je iets met je eigen geest hebt ontdekt, dan is het juist om erin te geloven. Geloof wat gebaseerd is op realisaties of helder intellectueel begrip is volkomen in orde. Maar als het je niet duidelijk is waarom je gelooft waar je in gelooft, dan kan je geloof makkelijk door anderen vernietigd worden. Veel mensen met een spirituele inslag zijn zwak omdat ze de ware aard van hun geest niet begrijpen. Begrip is een vorm van mentale energie: het ondersteunt je geest en houdt het gezond.

Als je de zienswijze van je geest begrijpt, of hoe je dingen waarneemt, dan realiseer je je dat je de hele tijd aan de wereld van de zintuigen hebt vastgehouden, en aan een gefantaseerde, idealistische toekomst die eenvoudig een projectie van je geest is, die geen enkele fysieke realiteit bezit; dan ben je helemaal onbewust van het heden geweest. Je zult moeten toegeven dat dit een ongezonde staat van de geest is.

Het is erg belangrijk om tijdens je hele dag een bewustzijn te handhaven. De aard van wijsheid en oplettendheid is vrede en geluk. Je hoeft niet naar de ervaring van plezier te grijpen, of iets anders dat het kan geven; je moet eenvoudig juist handelen met het juiste begrip. Zo komt het resultaat van geluk spontaan tevoorschijn. Je hoeft niet te denken: "Als ik mijn hele leven zo doorbreng, dan zal ik in mijn volgende leven het goede resultaat ervaren". Je hoeft niet geobsedeerd te zijn om één of andere realisatie te bereiken. Zo lang als je handelt met zoveel begrip als je kunt, zal je snel de realisatie van eeuwigdurende vrede bereiken.

(Voor het eerst gepubliceerd door Tushita Mahayana Meditation Centre, New Delhi, 1982, voor de tweede Dharma Celebration, november 5 - 8, 1982, New Delhi, India. De les was gegeven in Australia, 1975, editing door Nicholas Ribush. Vertaald door Ruud Harderwijk.)