Ontdek het boeddhisme (Boeddhisme ontdekken)
Naast losse lezingen en meditatiebijeenkomsten organiseert het Maitreya Instituut de cursus Ontdek het boeddhisme of 'Discovering Buddhism' van de FPMT. Dit programma is het resultaat van inspanningen van een aantal FPMT leraren en coördinatoren van spirituele programma's, onder leiding van Lama Zopa Rinpoche. Deze cursus is geschikt voor mensen die kennis willen maken met het Mahayana boeddhisme, maar vooral bedoeld om een stevige basis te leggen voor nadere studie en beoefening. Deze cursus is niet bedoeld als academische opleiding in het boeddhisme, maar om je leven te veranderen. Discussies en begeleide meditaties maken deel uit van de lessen.
Deze cursus wordt regelmatig gegeven in Amsterdam en Loenen (in Loenen als 'Boeddhisme ontdekken') en wordt zowel op locatie als via ZOOM gegeven.
In de cursus komen veertien kernonderwerpen uit het Tibetaans boeddhisme aan bod. De onderwerpen worden per module behandeld. Alle modules zijn in principe los te volgen.
- De geest en zijn potentieel
- Leren mediteren
- Een overzicht van het pad naar de verlichting
- Het belang en de rol van spirituele leraren
- Sterven en wedergeboorte
- Karma, de wet van oorzaak en gevolg
- Toevlucht zoeken en vinden in de boeddhistische leer
- Het opbouwen van een dagelijkse beoefening
- Samsara & nirvana: het gebrekkige bestaan en de bevrijding ervan
- Hoe ontwikkel je liefdevolle vriendelijkheid en mededogen voor iedereen?
- Problemen transformeren
- Wat is wijsheid?
- Een introductie in tantra, het snelle pad
- Retraites & beoefeningen
1. De geest en zijn potentieel
In het Tibetaans boeddhisme leren we dat de geest een allesbepalende factor is in het leven. Onze geest bepaalt bijvoorbeeld of we een gebeurtenis als geluk of als lijden ervaren. Daarom is het bijzonder belangrijk om te weten wat 'geest' eigenlijk is en hoe hij functioneert. En wat is het verschil tussen de geest en de hersenen? In deze module wordt ingegaan op de kenmerken van de geest, de verschillende factoren die de geest beïnvloeden en het effect daarvan op ons welzijn.
2. Leren mediteren
Meditatie is een techniek waarmee we zelf onze geest kunnen beïnvloeden, waarmee we belangrijke inzichten tot stand kunnen brengen en verankeren, waarmee we heilzame neigingen van onze geest (verder) kunnen ontwikkelen en schadelijke neigingen kunnen verminderen en uitbannen. In deze module komen aan bod: de juiste meditatiehouding, concentratiemeditatie, analytische meditatie, obstakels herkennen bij het mediteren en deze omzeilen door het toepassen van tegenkrachten.
3. Een overzicht van het pad naar de verlichting (Lam Rim)
Ongeveer 560 voor Christus werd de historische Boeddha Sakyamoeni geboren als Prins Siddharta in een klein koninkrijk in Noord-India. Als Indiase prins had hij een zeer comfortabel, rijk en zorgeloos leven. In de wereld buiten zijn paleis werd hij echter geconfronteerd met ziekte, ouderdom en dood. Dat was voor hem aanleiding om zijn koninklijk bestaan vaarwel te zeggen en op zoek te gaan naar de verlichting, de bescherming tegen het lijden. Zijn inzichten en ervaringen gaf hij door aan zijn leerlingen, zodat zij net als hij de verlichting zouden kunnen bereiken. Tot op de dag van vandaag is de weg die de Boeddha bewandelde in een ononderbroken overleveringslijn doorgegeven, waardoor het ook voor ons mogelijk is het boeddhaschap te bereiken. Wat moeten we ervoor doen om net als Prins Siddharta de verlichting te bereiken en boeddha te worden? Het overzicht van het boeddhistische pad naar de verlichting wordt in het Tibetaans lam rim genoemd.
4. Het belang en de rol van spirituele leraren
Een spiritueel pad volgen zonder spirituele leraar is als een reis maken zonder gids. Wil je zonder al te veel dwalen op de juiste bestemming aankomen, dan heb je een goede gids nodig. Maar hoe vind je een betrouwbare en bekwame gids? Aan welke kwalificaties moet een spiritueel leraar voldoen? En aan welke zijn leerlingen?
5. Sterven en wedergeboorte
In het Tibetaans boeddhisme is veel bekend over het proces van sterven en wedergeboorte. Deze module is geschikt voor iedereen die graag meer wil weten over hoe hij of zij beter voorbereid kan zijn op de dood van familieleden en vrienden en op de eigen dood, iedereen die zich afvraagt hoe terminaal zieken en stervenden het best kunnen worden begeleid, of die houvast zoekt in de moeilijke tijden van afscheid nemen.
6. Karma, de wet van oorzaak en gevolg
Volgens het boeddhisme creëren we met iederegedachte, ieder woord en iedere daad oorzaken voor toekomstige ervaringen. De wet van oorzaak en gevolg, 'karma' genoemd, bepaalt welke oorzaken zullen uitmonden in persoonlijke gelukservaringen en welke in persoonlijk lijden. Gelukkig kunnen we nog steeds invloed uitoefenen op de potentieel negatieve gevolgen van activiteiten die we al hebben verricht? Onderzoek in deze module hoe de wet van oorzaak en gevolg in elkaar steekt.
7. Toevlucht zoeken en vinden in de boeddhistische leer
De Boeddha, de Dharma (de boeddhistische leer) en de Sangha (de spirituele gemeenschap van beoefenaars) worden in het Tibetaans boeddhisme ook wel de drie juwelen genoemd. Ze worden vergeleken met een dokter, een medicijn en verpleegkundigen, omdat ze ons veel lijden kunnen besparen. Door toevlucht te nemen in de drie juwelen geven boeddhisten hun leven een veilige richting, zo wordt gezegd. Waarom zouden we toevlucht nemen en wat houdt het in? Welke rol spelen geloften in spirituele groei?
8. Het opbouwen van een dagelijkse beoefening
Om hun geest (verder) te ontwikkelen nemen veel boeddhisten dagelijks de tijd voor het doen van beoefeningen: mediteren, neerbuigen, gebeden reciteren, mantra's zingen, offergaven aanbieden, e.d. In deze module wordt niet alleen verteld wat de achtergrond is van de verschillende beoefeningen, maar wordt ook een altaar ingericht en worden gezamenlijk beoefeningen gedaan. Ontdek dat het ontwikkelen van geestkracht niet alleen plaatsvindt op of rond een meditatiekussen.
9. Samsara & nirvana: het gebrekkige bestaan en de bevrijding ervan
Het liefst zouden we alleen maar gelukkig zijn, maar geluk is niet altijd makkelijk te bereiken. En als we geluk ervaren dan duurt het vaak maar kort. Dagelijks worden we geconfronteerd met ongemakken en vervelende ervaringen die wij, of de mensen in onze omgeving, moeten ondergaan. Pas als we ons echt bewust worden van de onplezierige kanten van ons bestaan, zullen we gemotiveerd raken om er iets aan te veranderen. We zullen op zoek gaan naar de oorzaken ervan en methoden willen toepassen om onszelf ervan te bevrijden. Om daarvoor het nodige doorzettingsvermogen en enthousiasme te kweken, moeten we waardering krijgen voor het eindresultaat: de totale bevrijding, een staat waarin het lijden definitief is opgeheven en het geluk blijvend en intens is?
10. Hoe ontwikkel je liefdevolle vriendelijkheid en mededogen voor iedereen?
Als we goed om ons heen kijken, zien we dat alle mensen in hetzelfde schuitje zitten. Allemaal willen we graag gelukkig zijn en allemaal zitten we vast in een bestaan waarin we diverse vormen van lijden moeten ondervinden: van apparaten die het plotseling niet meer doen tot oorlog, ernstige ziekten en het verlies van dierbaren. Dit besef kan ertoe leiden dat we het liefst iedereen zouden willen helpen blijvend geluk te ervaren, zoals een boeddha dat kan. In het boeddhisme wordt dit de verlichtingsgeest genoemd: het verlangen om de verlichting te bereiken voor het welzijn van alle voelende wezens. Op basis hiervan kunnen we ook gelijkmoedigheid, liefde en mededogen opbrengen voor anderen.
11. Problemen transformeren
De problemen die we in het dagelijks leven ontmoeten, beschouwen we doorgaans als een groot obstakel voor het geluk dat we willen ervaren, bij voorkeur continu. We kunnen zelfs het idee hebben dat we ons spiritueel niet genoeg kunnen ontwikkelen, omdat we steeds maar weer ziek worden, ons depressief voelen, enzovoort. Het boeddhisme biedt methoden om al die problemen te veranderen in factoren die onze spirituele groei juist bevorderen. Deze methoden worden gedachtetraining genoemd. Hoe we onze gedachten kunnen trainen en onze emoties de baas kunnen worden, leren we in deze module.
12. Wat is wijsheid?
De Boeddha onderwees talloze methoden waarmee we kunnen voorkomen dat er voortdurend verstorende emoties opkomen in onze geest, zoals woede en gehechtheid. Op een subtiel niveau kunnen de verstorende emoties echter nog wel in onze geest achterblijven. Om zelfs de meest subtiele indruk ervan met wortel en tak uit onze geest te verwijderen hebben we een sterke tegenkracht nodig: wijsheid. Wijsheid is het inzicht dat geen enkel verschijnsel op zichzelf bestaat, de afwezigheid van inherent bestaan. Zonder wijsheid kunnen we geen bevrijding en verlichting bereiken.
13. Een introductie in tantra, het snelle pad
Het boeddhisme biedt - naast het bestuderen van teksten (soetra's) en het mediteren daarop - ook een andere, snellere, methode om de verlichting te bereiken: tantra. Deze methode kan alleen worden gedaan met hulp van een spirituele leraar, omdat een snelle ontwikkeling van de geest niet zonder risico's is. Vergelijk het met het besturen van een straaljager. Dat vereist ook een goede begeleiding en nauwkeurige instructies. In deze module wordt uitgelegd waarom tantra zo'n krachtige manier van beoefenen is en wat er voor nodig is om met tantra te kunnen beginnen. Ook wordt een voorproefje gegeven van tantrische transformatie.
"We zitten gevangen in een kringloop van ontevredenheid omdat onze kijk op de realiteit beperkt en verstikend is... Zo lang als onze mening over onszelf zo belabberd is, blijft ons leven zinloos. Tantra daagt deze onredelijk lage mening van menselijk potentieel uit, door ons te laten zien hoe we onszelf en alle anderen kunnen beschouwen als bovenaards mooi."
Lama Thubten Yeshe
14. Retraites & beoefeningen
Bij een retraite zonderen we ons af van de wereld, en is het de bedoeling dat we door die afzondering minder afleidingen hebben. Hierdoor kunnen we ons beter concentreren op een specifieke beoefening of meditatie. Door het doen van bijvoorbeeld een langere Lamrim-retraite en intensieve beoefeningen voor het zuiveren van negatief karma bereiden we onze geest goed voor op het verwerven van realisaties op het pad naar de verlichting. Zuiveringsbeoefeningen zijn onder meer: 100.000 neerbuigingen, een Vajrasattva-retraite van drie maanden en Nyung Nä-retraites. Een geweldige manier om alle kennis en ervaringen die zijn opgedaan tijdens Discovering Buddhism te bezegelen.
De cursus Basic Program (BP) is bedoeld als een meerjarig vervolg op Ontdek het Boeddhisme.